شناخت کامل دستگاه ماهور

آشنایی با دستگاه های موسیقی ایرانی همواره مورد توجه همه دوستداران موسیقی سنتی ایران بوده است. تقریبا همه اهالی موسیقی با نام این دستگاهها و حیطه و نقش آنها آشنایی نسبی دارند. در فیزیک و ریاضی ، دستگاه به ماشینی اطلاق می شود که از یک طرف داده ها در آن وارد میگردد و با تغییراتی از پیش تعیین شده، به شکل دیگری از سوی دیگر خارج می گردد. دستگاه در موسیقی سنتی نیز به همین شیوه عمل می کند. یک قالب مشخص با چارچوب هایی خاص، محوریت اصوات را به رنگ و شکل مورد نظر تبدیل می کند. دستگاههای موسیقی حیطه بسیار گسترده ای دارند. شناخت کامل تک تک آنها با متعلقات زیادشان به تخصص و زمان زیادی وابسته است. اما اینکه در حد عمومی و رفع نیاز با آنها آشنا شویم، خود مسئله ای جداست. و اما وبسایت نت به نت در نظر دارد آشنایی با هفت دستگاه اصلی موسیقی ایرانی که عبارتند از: ماهور، شور، سه گاه، چهارگاه، همایون، راست پنجگاه و نوا را در قالب پادکست هایی هفتگی برای همراهان خود و دوستداران موسیقی ارائه نماید. در این هفته کارشناس ما سرکار خانم هانیه قانعی به توضیح پیرامون دستگاه ماهور می پردازد و شما را با برخی از اصطلاحات و متعلقات این دستگاه آشنا می کند.

به طور خلاصه، ماهور گسترده ترین دستگاه موسیقی است که دارای گوشه های فراوانی می باشد. طبق ردیف میرزا عبدالله، این دستگاه دارای ۴۴ گوشه است و موسی معروفی آن را با ۵۸ گوشه تعریف کرده است. از مزایای تعدد گوشه های ماهور، امکان پرده گردانی های متنوع می باشد. یعنی از طریق این گوشه ها، نوازنده میتواند به راحتی به دستگاههای دیگر ورود کرده و باز به ماهور برگردد. از ویژگی های دستگاه ماهور حس ناب طرب انگیزی است که به نوازنده و مخاطب القا می کند. هر دستگاه ویژگی های خاص خود را دارد. مثلا دستگاه شور حزن انگیز و چهارگاه به نوعی حماسی و وجد آور می باشد.  تعدادی از گوشه های دستگاه ماهور عبارتند از: درآمد، داد، مقدمه داد، نهیب، کرشمه، خاتون و... بعضی از مردم آوازهایی مثل دشتی، ابوعطا، اصفهان، بیات ترک و... را با دستگاههای اصلی اشتباه می گیرند. مثلا میگویند فلان قطعه در دستگاه دشتی اجرا شده. باید این نکته را در نظر گرفت که آوازها، جملگی متعلقات دستگاهها می باشند و به عبارتی جزء زیر مجموعه دستگاهها قرار می گیرند. اگر شما نیز به موسیقی سنتی ایرانی علاقه مند هستید، این پادکست و پادکست های بعدی را از دست ندهید. شناخت دستگاهها مقوله جذابی است که میتواند بر اطلاعات عمومی شما در زمینه شناخت موسیقی اصیل ایرانی بیفزاید. شاد و پیروز باشید.