مفهوم بنیه فاصله در موسیقی در تربیت شنوایی(درس 17)

هنرجویان عزیز به درس هفدهم از مجموعه ویدیوهای آموزش تربیت شنوایی رسیدیم. تربیت شنوایی یکی از زیر شاخه های آموزش خوانندگی است که توسط استاد مبینی در وبسایت نت به نت تدریس می شود.

در این مطلب مفهوم بنیه فاصله در موسیقی را به صورت کامل برایتان شرح می دهیم و برای تمامی فواصل، مثالی برای تشخیص بنیه را ذکر خواهیم کرد.

در ویدیوی مربوط به این درس نیز استاد مبینی تمرینی برای سرایش فاصله پنجم درست را ارائه خواهد کرد.

بنیه فاصله در موسیقی چیست؟

در درس قبلی گفتیم متری که در تئوری موسیقی به وسیله آن مسافت بین نت ها را اندازه گیری می کنیم، فاصله نام دارد.

همانطور که در اندازه گیری مسافت های مکانی، واحد های ریزتری مثل متر، سانتی متر، دسی متر و... وجود دارد، در فواصل موسیقی هم واحدهای ریزتری وجود دارد که کم و زیاد این فواصل را با دقت بیشتری توصیف و مشخص می کنند. این واحدها در پنج نوع کاسته، کوچک، درست، بزرگ و افزوده هستند که به آنها بنیه فاصله گفته می شود.

علائم تغییر دهنده، عامل به وجود آمدن نیم پرده ها و لزوم اندازه گیری دقیق تر فواصل موسیقی هستند که این کار با واحدهای فاصله ای به نام بنیه انجام می گیرد.

مثلا نت دو تا دو؛ یک فاصله یکم است.

نت دو تا دو دیز هم یک فاصله یکم است.

چگونه این دو را از نظر فاصله تفکیک کنیم؟ اینجاست که بنیه ها به کار می آیند که در ادامه به شرح عملکرد آنها می پردازیم.

انواع فاصله بر اساس تعداد بنیه

1- فواصل سه بنیه ای

فواصل یکم، چهارم، پنج و هشتم بنا به ماهیتی که دارند؛ در حیطه فواصل سه بنیه ای محسوب می شوند.

یعنی برای اندازه گیری فاصله در فواصل سه بنیه ای، 3 بنیه از 5 بنیه گفته شده استفاده می شود.

این بنیه ها عبارتند از کاسته ؛ درست ؛ افزوده

مثال هایی برای نام گذاری فواصل سه بنیه ای:

مثال برای فاصله یکم:

تعریف فاصله یکم در فواصل سه بنیه ای:هرگاه بین دو نت در فاصله یکم 0 پرده اختلاف باشد، آن یک فاصله یکمِ درست خواهد بود.

فاصله نت دو تا دو = 0 پرده = فاصله یکم درست

فاصله نت دو تا دو دیز = نیم پرده = فاصله یکم افزوده

نکته: نت دو در فاصله یکم نمی تواند بمل شود. چرا که فاصله منفی میشود. پس درفاصله یکم، بنیه کاسته نداریم.

مثال برای فاصله چهارم:

تعریف فاصله چهارم در فواصل سه بنیه ای:هرگاه بین دو نت در فاصله چهارم 2.5 پرده اختلاف باشد، آن یک فاصله چهارمِ درست خواهد بود.

فاصله نت می تا لا = 2.5 پرده = فاصله چهارم درست

فاصله می تا لا بمل = 2 پرده = فاصله چهارم کاسته

فاصله می بمل تا لا = 3 پرده = فاصله چهارم افزوده

فاصله می تا لا دیز = 3 پرده = فاصله چهارم افزوده

نکته: نمی توانیم می را دیز کنیم. چرا که می دیز همان نت فا می باشد. علائم تغییر دهنده در فواصل تا جایی اثر دارند که نام نت را عوض نکنند.

مثال برای فاصله پنجم:

تعریف فاصله پنجم در فواصل سه بنیه ای:هرگاه بین دو نت در فاصله پنجم 3.5 پرده اختلاف باشد، آن یک فاصله پنجمِ درست خواهد بود.

فاصله نت سل تا رِ = 3.5 پرده = فاصله پنجم درست

فاصله سل دیز تا رِ = 3 پرده = فاصل پنجم کاسته

فاصله سل تا ر بمل = 3 پرده = فاصله پنجم کاسته

فاصله سل بمل تا رِ = 4 پرده = فاصله پنجم افزوده

فاصله سل تا ر دیز = 4 پرده = فاصله پنجم افزوده

مثال برای فاصله هشتم:

تعریف فاصله هشتم در فواصل سه بنیه ای:هرگاه بین دو نت در فاصله هشتم 6 پرده اختلاف باشد، آن یک فاصله هشتم درست خواهد بود.

فاصله نت دو تا دو اکتاو بعدی = 6 پرده = فاصله هشتم درست

فاصله دو دیز تا دو اکتاو بعدی = 5.5 پرده = فاصله هشتم کاسته

فاصله دو تا دو دیز اکتاو بعدی = 6.5 پرده = فاصله هشتم افزوده

2- فواصل چهار بنیه ای

فواصل دوم، سوم، ششم و هفتم بنا به ماهیتی که دارند؛ در حیطه فواصل چهار بنیه ای محسوب می شوند.

یعنی برای اندازه گیری فاصله در فواصل سه بنیه ای، 4 بنیه از 5 بنیه گفته شده استفاده می شود.

این بنیه ها عبارتند از: کاسته ؛ کوچک ؛ بزرگ ؛ افزوده

مثال هایی برای نام گذاری فواصل چهار بنیه ای:

مثال برای فاصله دوم:

تعریف فاصله دوم در فواصل چهار بنیه ای:هرگاه بین دو نت در فاصله دوم 1 پرده اختلاف باشد، آن یک فاصله دوم بزرگ خواهد بود.

فاصله سل تا لا = یک پرده = فاصله دوم بزرگ

فاصله سل دیز تا لا = نیم پرده = فاصله دوم کوچک

فاصله سل تا لا بمل = نیم پرده = فاصله دوم کوچک

فاصله سل بمل تا لا = 1.5 پرده = فاصله دوم افزوده

فاصله سل تا لا دیز = 1.5 پرده = فاصله دوم افزوده

نکته: در فاصله دوم، اگر نت مبدا و مقصد به ترتیب دیز و بمل شوند، فقط یک نت باقی میماند. از آنجا که برای فاصله دوم باید دو نت داشته باشیم، لذا در فاصله دوم، بنیه کاسته وجود ندارد.

مثال برای فاصله سوم:

تعریف فاصله سوم در فواصل چهار بنیه ای:هرگاه بین دو نت در فاصله سوم 2 پرده اختلاف باشد، آن یک فاصله سوم بزرگ خواهد بود.

فاصله نت سل تا سی = 2 پرده = فاصله سوم بزرگ

فاصله نت سل تا سی بمل = 1.5 پرده = فاصله سوم کوچک

فاصله نت سل دیز تا سی بمل = 1 پرده = فاصله سوم کاسته

فاصله نت سل بمل تا سی = 2.5 پرده = فاصله سوم افزوده

مثال برای فاصله ششم:

تعریف فاصله ششم در فواصل چهار بنیه ای:هرگاه بین دو نت در فاصله ششم 4.5 پرده اختلاف باشد، آن یک فاصله ششم بزرگ خواهد بود.

فاصله نت دو تا لا = 4.5 پرده = فاصله ششم بزرگ

فاصله دو دیز تا لا = 4 پرده = فاصله ششم کوچک

فاصله دو دیز تا لا بمل = 3.5 پرده = فاصله ششم کاسته

فاصله دو تا لا دیز = 5 پرده = فاصله ششم افزوده

مثال برای فاصله هفتم:

تعریف فاصله هفتم در فواصل چهار بنیه ای:هرگاه بین دو نت در فاصله هفتم 5.5 پرده اختلاف باشد، آن یک فاصله هفتم بزرگ خواهد بود.

فاصله نت دو تا سی = 5.5 پرده = فاصله هفتم بزرگ

فاصله دو دیز تا سی = 5 پرده = فاصله هفتم کوچک

فاصله دو دیز تا سی بمل = 4.5 پرده = فاصله هفتم کاسته

فاصله دو تا لا دیز = 6 پرده = فاصله هفتم افزوده

جدول- نسبت بنیه فاصله و شماره پرده ها

در جدول فوق، به صورت کلی نحوه نامگذاری فواصل بر اساس انواع بنیه را مشاهده می کنید.

نکته: بهترین راه برای درک مفهوم بنیه فاصله در موسیقی، تمرین کردن فواصل مختلف با صفحه کلید سازهای کیبوردی مثل ارگ یا پیانو، و یا استفاده از نرم افزار ارگ و پیانوی موبایلی است.

نکته: همه آهنگسازان دنیا، ریز جدول بالا را حفظ هستند.

نکته: موارد تئوری گفته شده برای بالا بردن دانش شما نسبت به تئوری موسیقی است. یادگیری آن به شکل عمیق و تخصصی، برای شما هنرجویان خوانندگی ضرورتی ندارد.

تمرین برای سرایش فاصله پنجم درست

این تمرین بر اساس سرایش فاصله پنجم درست تدوین شده است. به صورت بالا رونده از نت لا در اکتاو دو برای آقایان و همین نت ها در اکتاو سوم برای خانم ها شروع می شود و در این بین از تمامی فواصل پنجم درست در این گستره صوتی عبور می کند و به نت ر دیز در اکتاو چهارم ختم می شود.

فواصل پنجم در این تمرین عبارتند از:

لا می - سی بمل فا - سی فا دیز - دو سل - دو دیز سل دیز - ر لا - ر دیز لا دیز - می سی - فا دو - فا دیز دو دیز -سل ر - سل دیز ر دیز

آهنگ های معروفی که با فاصله پنجم درست شروع می شوند

یکی از راههای تقویت شناخت فواصل در موسیقی، انطباق دادن آن ها با اهنگ ها یا ملودی های شناخته شده است. به عنوان مثال سرود ای ایران از استاد بنان، با فاصله پنجم درست موسیقی شروع می شود. یعنی هر دو نتی که دارای فاصله پنجم درست باشند را بنوازید، می بینید که کیفیت یا صفت این فاصله با شروع آهنگ ای ایران همسان است.