آشنایی کامل با دستگاه همایون

شرح و توصیف دستگاه همایون، ریشه تاریخی و خاستگاه آن، گوشهها و آوازها، تصانیف و اجراهای معروف در این دستگاه؛ موضوع این هفته رادیو نت به نت در قالب پادکستی تحت عنوان شناخت دستگاه همایون می باشد که همکار ما خانم قانعی به طور مفصل به آن می پردازد. واژه همایون به معنای فرخنده و مبارک است و احساس ملوکانه و وقار مآبانه ای که دل نغمات این دستگاه وجود دارد، به خوبی موید وجه تسمیه و نامگذاری آن می باشد. این دستگاه از قدمت بسیار زیادی برخوردار است. چنان که در آثار و کتب قدیمی مثل رساله موسیقی خیام یا آثار عبدالقادر مراغه ای- موسیقی دان قرن نهم هجری شمسی- تفاصیل طول و درازی را از آن شاهد هستیم. دستگاه همایون از دیرباز تا کنون محبوب مردم ایرانیان بوده و پیوند عاطفی عمیقی به نغمات و آوازهای آن داشته اند. این دستگاه از منظر پرده گرانی ارتباط نزدیکی با دستگاه های نوا، سه گاه و چهارگاه دارد.

آموزش سه تار در وب سایت نت به نت

همچنین از لحاظ فاصل موسیقیایی، در دانگ اول خود قرابت تنگاتنگی با دستگاه شور دارد. بسیاری از بزرگان موسیقی از همایون به عنوان دستگاه عشاق یاد می کنند. هر چند این دستگاه حزن انگیز تلقی می گردد اما شوکت و شکوه والایی را در موسیقی ایرانی به خود می بیند و بسیاری آن را از لحاظ برانگیختگی احساسات در بین دستگاههای موسیقی ایرانی منحصر به فرد می دانند. گوشه های بختیاری، راز و نیاز، نوروز صبا، لیلی و مجنون و ... برخی از مهمترین گوشه های این دستگاه می باشد. تصنیف های خزان عشق، ساغرم شکسته ای ساقی، تو ای پری کجایی و آلبوم بسیار زیبای بیداد از شاهکارهای محمدرضا لطفی و صدای محمد رضا شجریان از آثار منسوب به این دستگاه می باشد. دستگاه همایون نیز در متعلقات خود دو آواز محبوب را در بر می گیرد. آواز بیات اصفهان و آواز شوشتری. بیات اصفهان که خاستگاه آن از دل فرهنگ شهر اصفهان برآمده، از اصیل ترین و قدیمی ترین آوازهای ایرانی می باشد.

آموزش آهنگ تو ای پری کجایی برای تار و سه تار

حس و حال مناجات گونه ای در نغمات آن نهفته و قرن هاست که اهالی موسیقی یک رابطه عمیق حسی را با آن برقرار نموده اند. از گوشه های آن می توان به در آمد، جامه دران، بیات راجع، سوز و گداز، راز و نیاز و... اشاره نمود. تصنیف شاه من ماه من با صدای قمرالملوک وزیری، امشب شب مهتابه از ساخته های علی اکبر شیدا، تصنیف بهار دلنشین ساخته روح الله خالقی، آلبوم سفر به دیگر سو با صدای شهرام ناظری؛ نمونه هایی از آثار معروف در این آواز می باشد. آواز شوشتری نیز از دیگر ملحقات دستگاه همایون می باشد که در مورد ماهیت آن هنوز اجماع واحدی وجود ندارد. برخی آن را یک دستگاه مستقل، برخی گوشه ای در همایون و برخی دیگر آن را آوازی در این دستگاه بر می شمارند. تصنیف در هوایت بیقرارم با صدای شهرام ناظری، بیا تا گل بر افشانیم از ساخته های حسین علیزاده و صدای علیرضا افتخاری، نمونه هایی از اجرا در آواز شوشتری می باشد. برای شنیدن شرح کامل دستگاه همایون و متعلقات آن، توصیه می کنیم این پادکست ۱۲ دقیقه ای را گوش کنید.

آشنایی با دستگاه همایون

تهیه شده  در وب سایت آموزش موسیقی نت به نت