نقش دیافراگم در پرورش صدا

دیافراگم: قلب تپنده ی صدا و حیات

"والا حضرت دیافراگم"

زندگی ما در دو کنش ساده اما حیاتی خلاصه می شود: دم و بازدم. از نخستین لحظه ای که پا به این دنیا می گذاریم، نخستین واکنش ما نه گریه است و نه خنده، بلکه یک دم عمیق است. هوایی که به درون ریه های ما هجوم می آورد، نخستین نشانه ی ورودمان به جهان است. و در واپسین لحظات زندگی، آخرین چیزی که از ما جدا می شود، بازدمی است که به آرامی از سینه مان بیرون می رود. میان این دو عمل، تمام لحظات زندگی مان رقم می خورد. اما این فرآیند به ظاهر ساده، در گرو عملکرد عضله ای است که شاید کمتر به آن توجه کرده باشیم: دیافراگم.

دیافراگم، ستون تنفس و صداسازی

دیافراگم، این عضله ی گنبدی شکل و توانمند، همان طور که قلب خون را در سراسر بدن به گردش درمی آورد، جریان هوا را در ریه ها مدیریت می کند. بدون عملکرد صحیح آن، تنفس دچار اختلال می شود و در نتیجه، کیفیت صدا و گفتار نیز تحت تأثیر قرار می گیرد. بسیاری از هنرجویان صدا و سخنوری در نخستین تجربه هایشان با مشکل لرزش صدا یا کمبود نفس مواجه می شوند، بی آنکه بدانند ریشه ی این مشکلات در ضعف کنترل دیافراگم نهفته است.

تنفس چیست؟

تنفس تکرار منظم دم و بازدم است که سبب جابه جایی اکسیژن و دی اکسیدکربن می شود. این چرخه توسط سیستم متحدی به نام دستگاه تنفسی صورت میگیرد و حیات ما به عملکرد بی نقص آن وابسته است.

دستگاه تنفسی انسان شامل ورودی های بینی، دهان، حلق ، حنجره، لوله نای، دو ریه چپ و راست و دیافراگم است. اگر راه رفت و آمد بینی بسته باشد عمل تنفس از دهان انجام میشود.

دستگاه تنفسی مجموعه ای از اندام های مختلف است مانند اعضای مشخص شده در شکل زیر:

نقش دیافراگم در تنفس و گفتار

دیافراگم، پرده ای عضلانی است که قفسه ی سینه را از حفره ی شکمی جدا کرده و مانند پیستونی عمل می کند که هوا را به درون ریه ها می کشاند و از آن خارج می کند. این عضله در کنار سایر اندام های دستگاه تنفسی همچون بینی، نای و ریه ها، نقش محوری در تأمین اکسیژن بدن ایفا می کند. اما آنچه دیافراگم را برای صدا و بیان مهم می سازد، توانایی آن در افزایش حجم تنفس و کنترل جریان هواست که به صورت مستقیم بر کیفیت و پایداری صوت اثر می گذارد.

لازم است بدانید تنفس پایه ی اصلی تولید صوت در سیستم گفتار است.

صدای درست محصول تنفس درست است و نقطه ی آغاز تولید صدای درست، تنفس درست است.

نقش دیافراگم در تقویت حجم صوت

برای درک بهتر عملکرد دیافراگم در تولید صدا، می توان آن را به پوست سازهای کوبه ای تشبیه کرد. هرچه این پوست کشیده تر و گسترده تر باشد، حجم و طنین صدا نیز پرتر خواهد بود. در بدن انسان نیز، پایین رفتن دیافراگم و افزایش فضای تنفسی، منجر به تولید صدایی قدرتمند، پرطنین و باثبات می شود. برعکس، اگر دیافراگم به درستی عمل نکند، صدا کم جان، لرزان و ناپایدار خواهد شد.

به این دو تصویر نگاهی بیاندازید:

با فرض این که این دو تنبک به جز فاکتور اندازه از هر نظر کاملا به هم شبیه هستند، به این سوالات پاسخ دهید:

کدام تنبک صدای بم تری دارد؟

کدام تنبک صدای زیرتری دارد؟

کدام تنبک میتواند صدای بلند تری داشته باشد؟

کدام تنبک میتواند صدای آرام تری داشته باشد؟

کدام تنبک میتواند صدای پرتر و کدام میتواند صدای کم حجم تری داشته باشد؟؟

صدای تنبک کوچکتر زیر، خالی و آرام خواهد بود و صدای تنبک بزرگتر بم، پر و بلند.

حال اگر این دو تنبک حکم دو قفسه ی سینه را داشته باشند، کدام قفسه ی سینه برای تولید صوت مناسب تر خواهد بود؟

قفسه سینه بزرگتر  یا کوچکتر؟؟

بدون شک پاسخ قفسه سینه بزرگ تر خواهد بود، مگر آن که به دلایلی خواهان صدای کم حجم تر و زیرتر باشید!!

پس اگر جویای صدای بهتر و کارآمدتر هستید باید قفسه ی سینه ی خود را بزرگ تر کنید!!

اما چگونه؟؟

چگونه صدای خود را با کمک دیافراگم تقویت کنیم؟

قفسه سینه به دلیل ساختار استخوانی خود قابلیت گسترده شدن زیادی ندارد. بنابر این برای داشتن تنبک بزرگتر نمیتوان قفسه سینه را از بالا یا اطراف بزرگ تر کرد.

اما در زیر همین جعبه صوتی یک پرده عضلانی به نام دیافراگم وجود دارد که اگر بتوانیم آن را پایین بکشیم، اندازه ی تنبک خود را بزرگ تر کرده ایم، در نتیجه صدای پرتر، بلند تر و بم تر خواهیم داشت.

 پس میزان بالا و پایین رفتن دیافراگم نقش مهمی در افزایش فضای قفسه سینه دارد.

هر اندازه دیافراگم پایین تر برود شش ها فضای بیشتری برای گسترده شدن خواهند داشت و در نتیجه حجم تنفس افزایش میابد.

افزایش حجم تنفسی نقش اساسی در ارتباط با افزایش زمان و قدرت بازدم دارد که تاثیر مستقیم بر گفتار میگذارد.

پرورش صدا بدون تمرکز بر روی دیافراگم و تنفس صحیح امکان پذیر نیست. افزایش قدرت صدا و توانایی در اجرای جملات بلند، تنها با بهره گیری از تنفس دیافراگمی محقق می شود.

به عنوان یک صداپیشه باید صاحب سه قابلیت تنفسی شوید:

1.     افزایش حجم دم: یادگیری روش هایی که باعث می شود هوای بیشتری وارد ریه ها شود.

2.     افزایش عمق دم: توانایی در کشیدن نفس های عمیق که باعث تقویت ظرفیت ریه می شود.

3.     افزایش قدرت بازدم: کنترل هوای خروجی برای تولید صدایی یکنواخت، پرقدرت و مداوم.

تمرینات عملی برای تقویت دیافراگم، پیستون حیات

برای دستیابی به این توانایی ها، مجموعه ای از تمرین های عملی طراحی شده که به شما در تسلط بر تنفس دیافراگمی کمک می کند. این تمرین ها شامل روش های مختلفی برای کنترل و گسترش ظرفیت تنفسی، تقویت عضلات شکم و پهلو و بهبود جریان هوا در حین گفتار هستند.

برخی از راهکارهای کلی برای تقویت این عضله عبارتند از:

تمرین های تنفسی عمیق

تمرکز بر بازدم کنترل شده

انجام تمرینات افزایش حجم تنفس

شما می توانید این تمرین ها را در دوره ی "صدا و بیان" سایت نت به نت و به تدریس مدرس مهارت های کلامی سرکار خانم ریحانه زارعی بیاموزید بیاموزید و به صورت عملی، قدرت صدای خود را ارتقا دهید.

بسته آموزشی صدا بیان با تدریس استاد ریحانه زارعی

سخن پایانی

دیافراگم یکی از مهم ترین عضلات بدن در فرآیند تنفس و تولید صدا است. کنترل صحیح آن به افراد کمک می کند تا صدایی پرقدرت تر، واضح تر و ماندگارتر داشته باشند. استفاده از روش های تنفس دیافراگمی به خصوص برای گویندگان، خوانندگان و افرادی که نیاز به استفاده مداوم از صدای خود دارند، امری ضروری محسوب می شود.

گردآوری: ریحانه زارعی- مدرس صدا سازی و فن بیان در وبسایت نت به نت