آشنایی با انواع کلید و نقش آنها در موسیقی

 

هر مشق و تمرینی که به زبان خط نت موسیقی نگارش شده باشد، در ابتدای خود نشانه ای دارد که آنها را با نام کلیدهای موسیقی می شناسیم. در این مقاله قصد داریم به تعریف و بیان نقش کلیدها در تئوری موسیقی بپردازیم.

همه ما با پنج خط حامل آشنا هستیم. پنج خط موازی که نت ها روی آن درج می گردد. با توجه به نت های روی خطوط و نت هایی که بین خطوط قرار می گیرد، این پنج خط می تواند یازده نت را در بر بگیرد و نت های خارج از این پنج خط روی خطوطی به نام خطوط تکمیلی قرار می گیرند. کلید در تئوری موسیقی به نشانه هایی برای تعیین محدوده آوایی نتها اطلاق می گردد. برای درک بهتر آنرا با ذکر مثال مورد بررسی قرار می دهیم. ساز پیانو را در نظر بگیرید، این ساز محدوده صوتی وسیعی را در بر می گیرد. به عبارتی پیانو ۷ اکتاو را پوشش می دهد. اگر بخواهیم از سیستم حامل پنج خطی برای درج نتها استفاده کنیم، باید تعداد خطوط تکمیلی را افزایش دهیم. استفاده از خطوط تکمیلی تا دو یا سه خط معقول و منطقی است. ولی گستره صدایی پیانو ۲۶ خط را در بر میگیرد و برای درج نتها یا باید خطوط حامل ۲۶ خطی رسم کنیم، یا تعداد خطوط تکمیلی را افزایش دهیم. علی القاعده این کار هم باعث زشتی صفحات نت ها می شود، هم خواندن و اجرای آن را برای نوازنده بسیار سخت می کند و از نظر عملی نیز اصلا کار آمد نخواهد بود. اینجاست که کلیدهای موسیقی به کار می آیند. کلیدها با قرار گیری در ابتدای خطوط حامل محدوده آوایی نت ها در میزانها را مشخص می کنند و به جای استفاده از انبوه خطوط اضافه، با قرار دادن یک کلید این مشکل به آسانی حل می شود. به عبارت دیگر به علامت دستوری ای که سمت چپ و در ابتدای خطوط قرار می گیرد و اسم و صدای نت ها را تعیین می کند کلید می گویند.

 

آشنایی اولیه با نت های موسیقی و دایره نت ها

خطوط حامل عمومی چیست؟

برای بیان کلیدها باید بدانیم خطوط حامل عمومی چیست. گفتیم اگر بخواهیم همه نت های پیانو را روی خطوط حامل نمایش دهیم، تعداد ۲۶ خط حامل را می بایست رسم کنیم. همچنین گفتیم کلیدهای موسیقی این مشکل را حل کرده اند. اما چگونه؟

 

بسته آموزشی مبانی تئوری موسیقی

 

به جای درج این همه خط، قسمتی از این ۲۶ خط که دارای پرکاربرد ترین نت ها می باشد را انتخاب می کنیم. برای این کار نت "دو" وسط پیانو را به عنوان مبنا قرار می دهیم. در این محدوده‌ی پر تکرار می توانیم یازده خط حامل را جدا کنیم. به این یازده خط، خطوط حامل عمومی گفته می شود. اما همچنان برای خواندن و یا نوشتن نتها روی این یازده خط مشکل داریم. اینجاست که کلید ها به کار می آیند. به شکل زیر دقت کنید. وقتی مبنا نت دو وسط پیانو باشد، دو خط بالا تر از آن نت سل و محدوده کلید سل قرار می گیرد. همچنین دو خط پایینتر از ان نت فا و محدوده کلید فا خواهد بود. حال نتهای خارج از این محدوده ها را به راحتی با یک، دو و سه خط کمکی می توان نشان داد.

 

 

همانطور که میبینید، با قرار دادن کلید سل روی پنج خط بالایی و قرار دادن کلید فا روی پنج خط پایینی، این یازده خط به راحتی دسته بندی و بدین ترتیب نت خوانی آن ساده تر می گردد. البته در پیانو به خاطر گستره آوایی زیاد (۷ اکتاو)، نت ها با دو کلید نوشته و اجرا می شوند: کلید سل برای اجرای نتهایی که با دست راست، و کلید فا برای اجرای نتهایی است که با دست چپ اجرا می شوند. اما در بسیاری از سازهای دیگر مثل گیتار، نی، سه تار، ویولن و... که گستره آوایی آن کمتر است (۳ یا ۴ اکتاو) یک کلید که عموما کلید سل می باشد، به عنوان کلید مبنا برای تعیین گستره صدایی نتها مورد استفاده قرار می گیرد. شاید بپرسید چرا کلید سل؟ دلیل آن به پراکندگی نتها حوالی نت سل بر می گردد که در ادامه با درج شکل به آن خواهیم پرداخت. البته سازهایی نظیر ویولنسل که صدای بم تری دارند، دامنه صوتی ای در حوالی نت فا خواهند داشت و طبیعتا برای نت نویسی برای این سازها از کلید فا استفاده خواهد شد.

 

آموزش سنتور در وب سایت نت به نت

انواع کلید در موسیقی

در تئوری موسیقی سه کلید اصلی با نامهای کلید فا، دو و سل تعریف شده است. از آنجا که پنج خط حامل داریم با یک ضرب ساده در می یابیم که بایستی پانزده جایگاه برای این کلیدها وجود داشته باشد. اما اینگونه نیست. خیلی از کلیدها یا یکدیگر را همپوشانی می کنند، یا کلا به کار نمی آیند. طبق دسته بندی تئوری جهانی موسیقی، کلیدها بنا به نوع کاربرد، جایگاه و محدوده آوایی به پنج دسته زیر تقسیم می شوند.

 

کلید فا روی خط چهارم:

وقتی کلید فا روی خط چهارم قرار بگیرد، نتی که روی آن خط قرار بگیرد نت مبنای فا خواهد بود و طبق شکل زیر نت های بالاتر فا سل لا سی دو و نت های پایین تر فا می ر دو خواهند بود.

 

شناخت پرده های سه تار

 

 

برای اطلاع از قیمت انواع ساز سه تار و خرید سه تار اصل اینجا را کلیک کنید

 

کلید فا روی خط سوم:

وقتی کلید فا روی خط سوم قرار بگیرد، نتی که روی آن خط قرار بگیرد نت مبنای فا خواهد بود و طبق شکل زیر نت های بالاتر فا سل لا سی دو و نت های پایین تر فا می ر دو خواهند بود.

 

آموزش تار با تدریس استا علی اقبال

 

کلید دو روی خط اول:

وقتی کلید دو روی خط اول قرار بگیرد، نتی که روی آن خط قرار بگیرد نت مبنای دو خواهد بود و طبق شکل زیر نت های بالاتر دو ر می فا و نت های پایین تر دو سی لا سل خواهند بود.

 

آموزش سه تار در وب سایت نت به نت

کلید دو روی خط دوم:

وقتی کلید دو روی خط دوم قرار بگیرد، نتی که روی آن خط قرار بگیرد نت مبنای دو خواهد بود و طبق شکل زیر نت های بالاتر دو ر می فا و نت های پایین تر دو سی لا سل خواهند بود.

 

 

آموزش تنبک با تدریس استاد امین صادق پور

 

کلید سل روی خط دوم:

وقتی کلید سل روی خط دوم قرار بگیرد، نتی که روی آن خط قرار بگیرد نت مبنای سل خواهد بود و طبق شکل زیر نت های بالاتر سل لا سی دو و نت های پایین تر سل فا می ر دو خواهند بود. این کلید پر کاربرد ترین کلید در تئوری موسیقی به شمار می رود. علت آن نیز همانگونه که گفته شد به خاطر نزدیکی گستره صدایی این کلید با اکثر سازهای مرسوم می باشد.

 

 

تهیه  شده در وبسایت آموزش موسیقی نت به نت

گردآورنده: محمد حنطه ای