آموزش آهنگ ز من نگارم برای سه تار

در بخش جذاب آموزش آهنگ برای سه تار در وب سایت نت به نت هستید. در این ویدیوی آموزشی، تصنیف زیبا و جاودان ز من نگارم از ساخته های مشهور زنده یاد استاد درویش خان را برای نواختن با سه تار یاد خواهید گرفت. استاد اقبال تمام نکات فنی و تئوری مربوط به نت خوانی را برای شما شرح می دهد و در آخر به آموزش عملی و کامل آهنگ بر روی ساز می پردازد. ز من نگارم در دستگاه ماهور ساخته شده است و در قسمت اوج به گوشه دلکش، یکی از 4 گوشه مهم پرده گردانی از ماهور به شور وارد شده و در آخر در ماهور فرود می آید.

ارتباط دستگاه ماهور با گام دو ماژور

دو ماژور نام یک گام دیاتونیک در تئوری موسیقی است. این گام از توالی هشت نت تشکیل می شود (دو – ر – می – فا – سل – لا – سی – دو). خصوصیت گام دیاتونیک در این است که به جز درجه سوم و چهارم، و همچنین هفتم و هشتم که دارای نیم پرده فاصله هستند، فاصله موسیقی بین سایر درجات یک پرده ای است. طبق این فرمول به این نتیجه می رسیم که هیچ علامت سرکلیدی برای گام دو ماژور وجود ندارد. به معنای دیگر در اجرای این گام با هیچ علامت تغییر دهنده ای (دیز، بمل، کرن، سری) سر و کار نداریم.

دستگاه ماهور در موسیقی کلاسیک یا سنتی ایران، دقیقا با نت های گام دو ماژور منطبق است. یک لحظه ساز پیانو را در نظر بگیرید. می دانیم که کلاویه های سیاه پیانو برای مشخص کردن نیم پرده هاست. یعنی اگر قطعه ای در دستگاه ماهور را بخواهیم اجرا کنیم، به جز هفت نت اصلی که بر کلاویه های سفید قرار دارند، هیچ کدام از کلاویه های مشکی اجرا نمی شوند.

مثلا سرود ملی ایران (سر زد از افق) را اگر روی پیانو و بر گام دو ماژور اجرا کنید، فقط نتهای هفتگانه اصلی را خواهید نواخت و با بمل و دیز (کلاویه های مشکی) کاری نخواهید داشت.

تطابق گام دو ماژور و درجات دستگاه ماهور باعث شده همواره اساتید، آموزش سه تار برای هنرجویان را از دستگاه ماهور شروع کنند تا مراحل آغازین یادگیری برای هنرجو ساده تر باشد.

در وبسایت نت به نت نیز آموزش سه تار از دستگاه ماهور شروع می شود و هنرجویان با خرید پکیج آموزشی سه تار بخش ماهور کار یادگیری خود را شروع می کنند.

پرده گردانی، ورود به گوشه های واسطه بین دو دستگاه

حال، هنرجویی که می خواهد آهنگ ز من نگارم را یاد بگیرد، نگاه به نت آن می کند و می بیند در اواسط نت نویسی، علائم عرضی یا تغییر دهنده ها وارد ماجرا می شوند. برایش این سوال پیش می آید: اگر این آهنگ در دستگاه ماهور است، و ماهور نیز منطبق بر گام دو ماژور؛ پس چرا به یکباره علائم تغیر دهنده به میان می آید؟

جواب را در اصطلاحی به نام پرده گردانی در دستگاه ها و آوازهای موسیقی ایرانی باید جستجو کنیم. گوشه هایی در موسیقی سنتی وجود دارد، که به عنوان واسطه یا پلی بین دو دستگاه یا آواز موسیقی، نوازنده را قادر به رفت و برگشت بین آنها می کند. به عنوان مثال در آهنگ ز من نگارم، قسمت اوج وارد گوشه دلکش می شود. این گوشه که با تغییر در برخی از نت های گام، علائم تغییر دهنده را به میان می آورد، دستاویزی برای نوازندگان برای پرده گردانی از دستگاه ماهور به شور می باشد. نت لا در این گوشه نیم پرده بم تر می شود و علامت کرن را به خود می گیرد. گوشه دلکش یک روند صعودی و نزولی دارد. اگر پرده گردانی کامل نشود، باز به همان ماهور بر می گردد.

خرید سه تار اصل و با کیفیت از فروشگاه نت به نت

نکاتی در مورد اجرای خطوط اتصال در سه تار

خطوط اتصال به خطوطی می گویند که نت های مبدا تا مقصد باید به صورت پیوسته (لگاتو) اجرا شوند. مثلا نوازنده پیانو بدون هیچ قطع و سکوتی نت های مبدا به مقصد را یکی یکی به هم وصل می کند. اما در سازهای زخمه ای مثل سه تار که امکان پیوستگی نت ها در آن وجود ندارد بایستی چه کنیم؟

در اینجا تکنیک های مضراب و انگشت گذاری به کارما می آید. اجرای نت های لگاتو که با کمان اتصال مشخص شده اند از دو قاعده کلی پیروی می کند:

1- اتصال نت مبدا با کشش کمتر به نت مقصد با کشش بیشتر: مثلا کمان اتصال، نت مبدا چنگ را به نت مقصد دولاچنگ نشانه گذاری می کند. نوازنده سه تار بایستی در اجرای این دو نت از تکنیک تکیه استفاده کند. نت مبدا به صورت عادی نواخته می شود و به صورت اشاره روی نت مقصد تکیه میزنیم. یعنی صدا روی نت مقصد خفه می شود.

2- اتصال نت مبدا با کشش بیشتر به نت مقصد با کشش کمتر: به عنوان مثال می خواهیم نت سیاه را به چنگ وصل کنیم. در این صورت حد فاصل بین این دو نت را بایستی با مضراب ریز (چپ و راست های پی در پی) پر کنیم.

درباره تصنیف ز من نگارم

ز من نگارم نام تصنیفی است با مضامین عاشقانه، سیاسی و اجتماعی. آهنگساز این اثر درویش خان و شاعر آن نیز ملک الشعرای بهار بوده است. کلام این تصنیف با دو بند عاشقانه شروع می شود. عاشقی که مورد بی مهری معشوق خود قرار گرفته است. اما شاعر به سرعت به ما می فهماند که منظور از نگار، معشوق نیست. بلکه وطن است. عشق به وطن در اواخر دوره قاجار که اوضاع سیاسی و اجتماعی بی ثبات و تنش زایی داشته را به خون جگر تشبیه کرده است. هر چه شعر به جلوتر می رود، صراحت کلام بیشتر می شود. بی پر بودن مرغ نشان از خفقان و عدم آزادی، سیاهی دائمی و بی سحر بودن تاریکی نشان از انحطاط و نا امیدی و... از دیگر عبارات و استعارات دیگر این تصنیف زیباست. نخستین خواننده این اثر حسین طاهر زاده بوده است. بعد از آن خوانندگان معروف دیگری همچون قمر الملوک وزیری و محمدرضا شجریان نیز آن را اجرا کرده اند. در سال های اخیر نیز مهران مدیری در تیتراژ سریال باغ مظفر این آهنگ را خوانندگی کرده است.

متن شعر ز من نگارم- ملک الشعرای بهار

زمن نگارم خبر ندارد

به حال زارم نظر ندارد

خبر ندارم من از دل خود

دل من از من خبر ندارد

کجا رود دل که دلبرش نیست

کجا پرد مرغ که پر ندارد

 امان از این عشق فغان از این عشق

که غیر خونِ جگر ندارد

همه سیاهی، همه تباهی

مگر شب ما سحر ندارد

بهار مضطر، منال دیگر

که آه و زاری اثر ندارد

جز انتظار و جز استقامت

وطن علاج دگـــر ندارد

زهر هر دو سر بر سرش بکوبند

کسی که تیغ دو سر ندارد

دانلود آهنگ ز من نگارم با صدای محمد رضا شجریان

قابل توجه هنرجویان عزیز؛ ویدیوی کامل آموزشی این درس به همراه نت آن در یک فایل زیپ قرار داده شده است. بعد از خرید در همان قسمت پروفایل خود می توانید درس را دانلود کرده و پس از خروج از زیپ، از آن استفاده نمایید.

در ویدیوی زیر قسمتی از این درس و نکات آموزشی آن را مشاهده می فرمایید.