هنرجویان عزیز سلام علی اقبال هستم و این بار هم می خوام در مورد یکی از مشکلات متدوال در سه تار نوازی مخصوصا برای هنرجویان مبتدی و تازه کار، باهاتون صحبت کنم. همونطور که توی این ویدیو می بینید، ریحانه زارعی، هنرجوی پر تلاش و کنجکاو من راجع به مشکلات مضراب زدن در سه تار می گوید و سوالی مطرح می کند که بدون استثنا همه هنرجوها در اوایل کار برایشان پیش می آید و از استاد خود سوال میکنند.

این مشکل به دو صورت همیشه مطرح میشود.

دو مشکل رایج در مضراب زدن سه تار و راهکاری برای رفع آن

1: انگشت سبابه من وقتی می خواهم مضراب بزنم به درستی خم و راست نمی شود.

2: چیکار کنم وقتی مضراب میزنم، انگشتم به سیم های کناری نخورد؟

ماجرای این پست آموزشی در قسمت تجربیات هنرجویان آموزش سه تار از اونجا شروع شد که قبل از شروع کلاس، ریحانه از من پرسید وقتی مضراب میزنم، انگشتم به سیم های کناری می خورد. آیا این مشکله؟ آیا باید رفعش کنم؟ چیکار کنم که فقط روی همون سیم مضراب بزنم؟

من ازش پرسیدم کدوم قسمت مضراب رو میگی؟

گفت یعنی چی؟

گفتم منظورم اینه که برای مضراب راست این مشکل رو داری یا مضراب چپ؟

گفت آهااااااا. واسه هر دو تاش.

بهش گفتم سه تار رو برداره و کمی مضراب بزنه. درست می گفت. با اینکه تلاش می کرد این اتفاق نیوفته، ولی انگشتش هم در مضراب راست هم در مضراب چپ به بقیه سیم ها برخورد می کرد. گفتم آره همچین مشکلی داری. متاسفانه کاریش نمیشه کرد و در کل باید بی خیال یادگیری سه تار بشی...

چشماش یهو گرد شد و هاج و واج گفت یعنی چی استاد؟ اینجا بود که جلوی خندم رو نتونستم بگیرم و فهمید که دارم شوخی می کنم.

ببینید دوستان، مضراب زدن صحیح و بدون اشکال برای سه تار، چیزی نیست که همون جلسه اول بهش برسید. دقیقا مثل این است که یک نفر به کلاس آواز بره و انتظار داشته باشه بتونه تمام گوشه های دستگاه ها رو با تحریر ریز و حرفه ای بخونه. مضراب زدن انقدر مهمه که میشه گفت مکتب خاص خودشو داره. مثلا مکتب مضراب زدن استاد علیزاده.

ذهن، مخچه، عضلات، سیستم عصبی و حافظه عضلانی همه اینا باید به هماهنگی کامل برسه تا یک مضراب بی نقص شکل بگیره. خب این قضیه مستلزم تمرین بسیار و گذر زمانه.

در مورد برخورد انگشت هنگام مضراب زدن به سایر سیم ها باید بگم که در اوایل کار حتی تا چند ماه پس از شروع، این قضیه هیچ اشکالی نداره. سیم های سه تار با یک هارمونی بی نقص صدایی در کنار هم قرار گرفتن و کوک سیم ها به صورتی است که به صدا در اومدن یه سیم اضافه مشکل خاصی در اجرا ایجاد نمی کنه. یعنی هیچ فالشی به وجود نمیاد و فقط حجم صدای اجرا توپُر می شه. مخصوصا برای مضراب چپ که همون برگشت مضراب هست، انگشت می تونه با خیال راحت همه سیم ها رو لمس کنه.

اما!

اما شما که قصد ندارید همیشه مبتدی بمونید. هدفتون رسیدن به مراحل حرفه ای نوازندگیه. در اون مراحل اگه انگشتتون موقع مضراب زدن بر روی یک سیم، به سیم های دیگه هم برخورد کنه، باید هدفدار و از روی عمد باشه. در آینده قطعاتی رو خواهید نواخت که برای اجرای بعضی از نت ها و بیرون کشیدن احساس اون قطعه، باید روی یک تک سیم مانور بدید. گاهی  قطعات احساسی، بداهه نوازی ها، چهار مضراب ها، رنگ ها و تصانیف هر کدوم می تونن تاکید روی یک نت خاص داشته باشن.

نتیجه مهم: برخورد انگشت های دست نوازنده به سایر سیم ها هنگام مضراب زدن روی یک سیم، در اوایل کار آموزش سه تار اشکال بزرگی نیست. اما همواره هنرجو با تمرینات خود بایستی سعی کند تا جای ممکن و به مرور از این برخوردها جلوگیری نماید. این امر برای مضراب راست مهم تر از مضراب چپ است.

پیشنهاد می کنم مقاله زیر رو حتما ببنید و بخوانید:

نکات کلیدی مضراب سه تار

یک تمرین خوب برای تقویت انگشتان و رفع مشکلات مضراب زدن

یک تمرین ذهنی- حرکتی بسیار مفید برای رفع مشکل مضراب زدن و تقویت انگشت ها بهتون معرفی می کنم. یک توپ اسفنجی فرضی رو در نظر بگیرید که توی دست راستتون نگه داشتید. شروع کنید با تمام انگشتاتون این توپ فرضی رو پیاپی توی مشت فشار بدید. چند دقیقه که این کار رو کردید، حالا فقط انگشت مضراب زن، یعنی سبابه خودتون رو به این توپ فشار بدید و سعی کنید بقیه انگشت ها در جای خودشون ثابت بمونن. این کار رو به صورت روزانه ده دقیقه تکرار کنید. مطمئن باشید بعد از یک ماه انقدر عضلات دست و توانایی کنترل ماهیچه ها در شما بالا میره که خودتون هم تعجب خواهید کرد. خوبی این تمرین اینه که بدون ساز سه تار هم می تونید انجامش بدید.

شروع پکیج ماهور در آموزش سه تار

در ویدیوی زیر تجربیات ریحانه در مورد مضراب زدن رو ببینید