روش اجرای مضراب ریز در سه تار

سلام بر شما هنرجویان و علاقمندان به ساز سه تار در وب سایت نت به نت. اکثر هنرجویان سه تار در اجرای مضراب ریز مشکل دارند، البته نه تنها هنرجویان مبتدی بلکه هنرجویان سطوح بالاتر هم گاهی با اجرای مضراب ریز در سه تار مشکل دارند. اگرچه همه اساتید روش انجام ریز را به هنرجویان آموزش میدهند، اما اکثر ایشان این مسائل را مطرح نمی کنند که اصلا مضراب را چگونه تقویت کنیم یا فرمان عصبی (کنترل حرکتی) آن چگونه شکل میگیرد؟! اینها آموزش هایی نیستند که در کتابها، مقالات و اینترنت یافت شوند لذا استاد علی اقبال در این مطلب، با استفاده از تجربیات خود، تفکر و بررسی در این رابطه، راهکاری مناسب برای رفع این مشکل را به شما عزیزان ارائه میدهند. پس با ما همراه باشید و ضمن مطالعه نوشتار، ویدیو آموزشی آن را مشاهده فرمایید.

آموزش سه تار در وبسایت نت به نت

مضراب ریز چگونه تشکیل میشود؟

همانطور که میدانید، مضراب ریز در سه تار، حاصل مضرابهای راست و چپ است که به صورت سریع انجام میشود. یک مضراب ریز هرچه « پُرتر » و ممتدتر باشد بهتر است.

30 دقیقه شگفت انگیز برای یادگیری آهنگهای سه تار

علل اصلی مشکل در اجرای مضراب ریز

اکثر دوستان از این گله مند هستند که مضراب ریزشان ناقص است، یا ناخنشان مانع سرعت ریز میشود یا به صورت پیوسته مضراب نمیخورد و یا دستشان درد میگیرد و یا مشکلاتی از این قبیل دارند. البته باید بگوییم اصلا جای نگرانی نیست. خیلی از عزیزان با این مشکل مواجه بوده اند اما قابل برطرف شدن است. چند علت اصلی برای این مشکل وجود دارد که در ادامه به توضیح آنها می پردازیم.

1. عدم تمرین کافی

مضراب ریز هم مثل بقیه مهارتها و تکنیک های سه تار نیاز به تمرین دارد. البته تمرین آن بسیار ساده است. راز تمرین سه تار «از آهسته شروع کن و کم کم به آن سرعت بده» است. متاسفانه 90 درصد هنرجویان سه تار این موضوع را رعایت نمیکنند. از همان ابتدا میخواهند سرعت ریزشان زیاد باشد. یک ریز خوب باید در طی چند ماه شکل بگیرد و کامل شود. اصلا در مورد آن عجله نکنید.

2. وضعیت غلط دست

گاهی به علت وضعیت قرارگیری دستتان روی صفحه ساز، مضراب ریزتان به درستی شکل نمی گیرد. مثلا ناخنتان به سیم، گیر میکند یا در مضراب برگشت «مضراب چپ» پشت ناخن به صفحه برخورد میکند. بایستی تغییراتی در وضعیت دستتان بدهید. کمی مچ را حایل کنید یا مقداری دستتان را جمع کنید تا راحت بتوانید مضراب راست و چپ را اجرا کنید. پیشنهاد میکنم مقاله مکان صحیح دست برای مضراب سه تار را مطالعه کنید.

3. عدم صدور فرمان مغز

مغز حرکت های یکسان را مثل یک فرکانس در خود ذخیره میکند. ابتدا بهتر است مقداری از فرکانس مغز برایتان بگوییم. مغز انسان به عنوان بزرگترین کامپیوتر هستی دارای سیستم پیچیده ای است. در مغز انسانها فرکانسها عامل استمرار یک حرکت  حافظه وهمچنین خواب و رویا هستند. از فرکانسهای معروف مغز آلفا و گاما هستند. وقتی یک حرکتی را مستمر و به صورت یکسان انجام دهید، چون تبدیل به یک فرکانس ثابت میشود، در ناخود آگاه شما در سلولی به صورت حافظه قرار میگیرد. ساده ترین مثال آن رانندگی است، اوایل رانندگی باید کامل حواستان به گاز و کلاچ و دنده و آینه و غیره ... باشد، اما پس از چند ماه رانندگی، دیگر هیچ نیازی به تمرکز روی اینها ندارید، هنگامی که رانندگی را به خوبی آموختید، همه چیز کاملا هوشمند توسط مغز شما انجام میشود  و فرمان به صورت کاملا ناخود آگاه از مغز به پای شما برای فشردن پدال گاز و همچنین فرمان تعویض دنده از مغز به دست شما برای تعویض دنده صادر می شود. پس دقت کنید که تمرین کافی و مستمر داشته باشید تا فرمان مضراب راست و چپ در ناخودآگاهتان قرار گیرد.

چگونه یک مضراب ریز صحیح داشته باشیم؟

با توجه به توضیحات فوق فهمیدیم که « تمرین » مهمترین عامل برای تقویت «مضراب ریز» در سه تار است. در ادامه به شما سه تمرین آموزش داده می شود که با انجام قدم به قدم آنها، میتوانید مضراب ریز خود را تقویت کنید. این تمرینات سه گانه که از سرعت کند به سرعت تند افزایش می یابد باعث می شود که فرمانهای صحیح یا بهتر بگوییم فرکانس های صحیح از مغز به انگشت سبابه شما ارسال شود. چنانچه مشاهده می کنید در قسمت پایین سه تصویر برای شما آماده کردهام که با تمرین دقیق و کامل آنها مضراب ریزتان تقویت می شود. تصویر اول تمرین مضراب ریز با سرعت چنگ است.  تمرین دوم مضراب ریز با سرعت دولاچنگ و تصویر سوم تمرین مضراب ریز با سرعت سه لاچنگ است. میزان در هر سه تمرین 2/4 است.  دقت نمایید تمام تمرینات به صورت مضراب « راست و چپ » اجرا شود. در درس « چنگ» به عنوان نمونه بالای نت ها علامت مشخصه مضراب راست و چپ  گذاشته شده است. هر سه درس را روی سیم اول « دو دست باز» بنوازید. 

1 – تمرین با سرعت چنگ 

این تمرین کندترین حالت مضراب ریز است. یعنی به ازای هر نت سیاه دو مضراب میخورد. یعنی در هر میزان چهار مضراب راست و چپ خواهیم داشت. سعی کنید دقیق و طبق ثانیه این تمرین را انجام دهید و سرعت مضراب دقیقا طبق الگو باشد. بالای نت ها علامت های راست و چپ مشخص شده است. مضرابهای راست و چپ را کاملاً دقیق اجرا کنید. پس در هر میزان چهار مضراب راست و چپ خواهیم داشت. 5 دقیقه برای این تمرین زمان در نظر بگیرید .

2 – تمرین با سرعت دولاچنگ

در این تمرین نسبت به تمرین قبل، سرعت دوبرابر می شود؛ یعنی به ازای هر نت سیاه چهار نت دولاچنگ خواهیم داشت. پس چهار مضراب راست و چپ میخورد. بنابراین در هر میزان هشت مضراب راست و چپ خواهیم داشت. با دقت این تمرین را اجرا کنید. شاید کمی انگشتتان درد بگیرد، اصلا نگران نباشید، این موضوع طبیعی است؛ چرا که عضلات و مفاصل در حال شکل گیری و همچنین ورزیده شدن است. هرموقع انگشتتان خسته شد، 20 ثانیه به انگشتانتان استراحت بدهید، به این صورت که مچ خود را باز و بسته کنید تا کمی مفاصل استراحت کند. سعی کنید سرعتتان دقیق مانند نتها باشد. به مدت 5 دقیقه این درس را تمرین کنید. 

3- تمرین با سرعت سه لاچنگ

در این بخش از تمرین سرعت خیلی زیاد میشود، یعنی چهار برابر تمرین اول خواهد بود، به طوری که به ازای هر نت سیاه هشت نت سه لاچنگ خواهیم داشت. بنابراین در هر میزان شانزده مضراب راست و چپ خواهیم داشت. در حقیقت این سرعت اصلی مضراب «ریز» در سه تار است. هدف ما از انجام تمرین ها دسترسی به این سرعت است. البته به صورت ممتد و صحیح باید آن را اجرا کنید؛ پس تاکید می کنم، حتما از اجرای کند شروع کنید و مرحله به مرحله به این سرعت برسید. حداقل 5 دقیقه تمرین برای این درس در نظر بگیرید.

سخن پایانی

دوستان عزیز! مضراب ریز در قطعات و آهنگ های سه تار کاریرد زیادی دارد و اجرای صحیح آن، هم برای خودتان لذت بخش است و همچنین احساس خوبی به شنونده شما می دهد. پیشنهاد میکنم خیلی خوب، مرتب  و منظم تمرین کنید. تمرین کردن واقعا کار خاص و پیچیده ای نیست. تمرین هایی که برای شما عزیزان توضیح داده شد هر کدام تنها پنج دقیقه، یعنی جمعا پانزده دقیقه زمان میبرد. سعی کنید قبل یا یا بعد از تمرینات کتابتان، تمرینات فوق را انجام دهید. طبق تجربه اگر 2 هفته این تمرینات را بطور کامل انجام دهید، مضراب ریزتان کاملاً تقویت می شود و تغییرات نوازندگی خود را به خوبی احساس خواهید کرد. موفق و پیروز باشید.

نویسنده: علی اقبال

ویدیوی آموزشی تمرین برای تقویت مضراب ریز سه تار را مشاهده کنید