فرمت صحیح بدن، برای نوازندگی سنتور

در فرایند آموزشی هر ساز در هر سبکی، چه کلاسیک چه سنتی چه محلی و در هر نوعی، چه کوبه ای چه بادی چه زهی؛ فرم دهی مطلوب به استایل بدن، نوع نشستن و در برگرفتن ساز، جزء اصلی ترین ارکان یادگیری به حساب می آید. بسیاری از هنرجویان گمان می کنند صرفا علاقه به یک ساز، برای نوازنده شدن کفایت می کند. و در پی این خیال، ساز را با فرم بدن خود هماهنگ می کنند. در حالی که استانداردها دقیقا بر عکس این قضیه را به هنرجو گوشزد میکند. یعنی «هنرجو می بایست فرم بدن خود را با استاندارهای نوازندگی هماهنگ نماید». در این مقاله قصد داریم این استانداردها را برای ساز سنتور شرح دهیم. همچنین خطاهایی که بعضا هنرجویان بدان عادت کرده اند را مورد بررسی قرار داده تا به نتیجه مطلوب برسیم. پس با ما همراه باشید.

لازم به ذکر است درس امروز مرحله ی تکمیلی آموزش نحوه نشستن و گرفتن مضراب در سنتور از دروس پیش نیاز است.

فرم و فیزیک صحیح بدن، اولین گام آموزش سنتور

در اینجا قرار است در مورد استایل نوازنده هنگام نشستن پشت سنتور صحبت کنیم. اگر به فیلم های بزرگان سنتور نوازی کشور مثل استاد فرامرز پایور، استاد پرویز مشکاتیان، استاد پشنگ کامکار و... نگاه کنید، متوجه می شوید که همه این اساتید با یک استایل مشخص و ثابت پشت سنتور می نشینند و حالت و فرم بدن آنها یکسان است. مشخص است که همگی از یک قاعده و فرمول کلی پیروی می کنند. این نوع نشستن، اکول سنتور نوازی است. اکول یعنی استفاده بهینه از فیزیک بدن برای نوازندگی ساز. آناتومی همه انسان ها یکسان است. بنابراین در طول قرن ها نوازندگی با سنتور، اکول نوازندگی با این ساز همواره رو به تکامل بوده است و امروزه در بهترین حالت آن بعد از گذشت نسل ها، به ما رسیده است. اکول نوازندگی چیزی نیست که ما خودمان بخواهیم آن را اختراع کنیم. بلکه قبلا اختراع شده و در طول سالیان دراز توسعه یافته و به بهترین حالت خود رسیده است. ما به عنوان هنرجو و نوازنده سنتور وظیفه داریم از این اکول پیروی کنیم تا نوازندگی ما استاندارد و مورد تایید باشد.

هر جا و به هر روشی که بخواهید آموزش سنتور را استارت بزنید، مطمئن باشید فرم صحیح بدن، اولین گام آموزش برای شما خواهد بود. استاد قبل از هر موضوع دیگری، نحوه نشستن صحیح پشت سنتور را به شما یاد می دهد.

نکات مهم در مورد حالت صحیح بدن نوازنده برای سنتور نوازی

1- صندلی یا نیمکت سنتور

اگر از صندلی استفاده می کنید، نباید به پشتی آن تکیه دهید. سطح مقطع کفی صندلی بایستی کاملا با سطح زمین موازی باشد و شیب نداشته باشد.

صندلی ای که قرار است روی آن بنشینید، می بایست صاف و بدون دسته باشد. به هیچ عنوان صندلی های راحتی، کاناپه و مبل های نرم و لاکچری به درد این کار نمی خورد. قرار نیست در اوایل کار هر طور که راحت هستید عمل کنید. یادت باشد که پس از تحمل سختی ها است که به آسانی می رسید.

2- حالت سر و گردن

برای نواختن سنتور، نباید گردن را بیش از ده درجه رو به جلو خم کرد. خم کردن بیش از این مقدار در دراز مدت می تواند باعث آسیب به مهره های گردن و دیگر آسیب های ارتوپدی می گردد.

3- حالت پاها

ارتفاع صندلی یا نیمکت از زمین باید به اندازه باشد که پاها از ناحیه زانو زاویه 90 درجه ای داشته باشد. بعد از آن یکی از پاها را به عقب می بریم تا نقش تکیه گاه را ایفا کند. تکیه گاه، قدرت و تسلط نوازنده در حفظ تعادل بدن خود در هنگام نوازندگی را افزایش می دهد.

4- حالت دست ها

بازوها بایستی کاملا به موازات پهلوها و عمود بر سطح زمین باشد. آرنج ها نیز کاملا در حالت قائمه و نود درجه قرار گیرد. مچ دستها نزدیک به یکدیگر روی سنتور قرار گیرد.

عکس- حالت دست ها بر روی ساز سنتور

5- میز سنتور

ارتفاع میز و فاصله آن تا بدن نوازنده به اندازه ای باشد که وقتی مضراب ها را در دست می گیریم، به اندازه چهار انگشت با سیم های سنتور فاصله ایجاد شود.

6- موقعیت بدن نسبت به سنتور

روی صندلی بنشینید. کمر خود را صاف کنید. به پشتی صندلی تکیه ندهید. یک پای شما نیز باید جلوتر از پای دیگری باشد. برای افراد راست دست، پای چپ، یعنی پایی که در طرف سیم های سفید است باید جلوتر قرار گیرد. بدن نوازنده کمی باید به سمت سیم های سفید سنتور باشد. به معنای دیگر، موقعیت بدن و سنتور نسبت به هم در حالت وسط در وسط نباشد.

فاصله سنتور تا نوازنده

این قسمت توجه بیشتری را می طلبد. ابتدا مضراب ها را در دست بگیرید. در همان حالتی که روی صندلی نشسته اید، هر دو دست خود را در راستای پهلوها آزاد کنید. به طوری که کاملا عمود بر سطح زمین گردد. حال هر دو دست را از آرنج خم کنید تا زاویه ای نود درجه بین بازو و ساعد شما ایجاد شود. در این حالت، می بایست سر مضراب های شما از نظر طولی، درست به سیم های خرک سوم سنتور برسد. و از نظر ارتفاع، به اندازه چهار انگشت با سیمها فاصله داشته باشد. حال برای مضراب زدن به خرکهای بالایی سنتور به جای اینکه دست خود را دراز کنید باید رو به سنتور خم شوید. فشار وزن شما روی همان پایی قرار خواهد گرفت که گفتیم جلوتر قرار دهید. همچنین برای مضراب زدن بر طرفین سنتور، نباید به سمت گوشه ها خم شوید. بلکه می بایست حول محور کمر خود بچرخید تا به پوزیسون هلی مختلف صدایی دسترسی داشته باشید.

خطای هنرجویان:

گاها دیده شده هنرجو با خوشحالی اعلام می کند که این اصول را به طور کامل یاد گرفته و اعمال می کند. اما وقتی از نزدیک مشاهده می کنیم، می بینیم که یک یا چند نکته از نکات ذکر شده را رعایت نکرده است. در واقع مضرابها بر روی خرک سوم قرار گرفته، ولی اشتباه او اینجاست که بازوهایش آنچنان که گفتیم عمود بر زمین نبوده، یا زاویه قائمه بین بازو و ساعد را لحاظ نکرده است.

ارتفاع میز سنتور

در گذشته برای مشخص کردن ارتفاع سنتور از سطح زمین، از استانداردهای عددی استفاده می کردند. مثلا استاد فرامرز پایور بهترین ارتفاع برای میز سنتور را ۹۰ سانتیمتر برای پایه های جلویی، و ۹۲ سانتیمتر را برای پایه های عقبی میز عنوان کرده بود. اما این طرح یک متغییر غیر قابل انکار داشت. آنهم ابعاد متفاوت هیکل و قد نوازندگان بود. از این رو همانطور که در پاراگراف قبلی اشاره کردیم، وقتی حالت نشستن خود را تنظیم و آرنج خود را قائمه کردید و مضراب ها هم به خرک سوم سنتور رسید؛ حال ارتفاع مضراب ها تا سیم سنتور باید به اندازه چهار انگشت تنظیم گردد. یعنی اگر این فاصله بیشتر بود باید ارتفاع میز را بلند تر کنید و بالعکس.

فرم دهی و تقویت مچ های نوازنده سنتور

از ضروری ترین فاکتورهای اولیه سنتور نوازی، همین مبحث تقویت مچ ها می باشد. مضراب می بایست با حرکات مچ بر روی سیمها فرود بیاید نه انگشتها. شاید بپرسید چرا؟ پاسخ واضح است. مضراب زدن شما باید صلابت و اقتدار داشته باشد. و این صفت نیک تنها در سایه استفاده از مچ ها میسور می گردد. انگشتها نمی توانند آنچنان که لازم است نیرویی بر سیمها وارد نمایند و از قدرت کافی در این زمینه برخوردار نیستند. پس وقتی استاد شما اصرار بر تقویت مچ ها دارد، برای خودتان و آینده حرفه ای شما است.

خطای هنرجویان:

بعضا دیده شده که هنرجو با استفاده از انگشت های خود مضراب می زند. این کار خطاست و می تواند هنرجو را از مسیر نوازندگی صحیح خارج کند. اکنون زمان تقویت مچ هاست. عجله نکنید! در آینده به کاربردهای اندک استفاده از انگشتها نیز خواهید رسید. همه چیز به نوبت.

هنر سنتور نوازی را به عزیزانت هدیه کن

سنتور ساز محبوب ایرانیان، روز به روز طرفداران بیشتری را به خود اختصاص می دهد. صدای دل انگیز و غم زدای این ساز که با ضربات لطیف دو مضراب سبک بر سیم های پر تعداد آن بر می خیزد؛ هر فضایی را آکنده از تنغم زیبای ملودی کرده و به گوش جان می نشاند.

اما برای رسیدن به توانایی نوازندگی با این ساز، باید مراحل آموزشی را طی کرد. نوازندگی با سنتور، هنری نیست که یکجا بشود آن را به دست آورد. تلاش می خواهد و همت بلند. خوش به حال نوازندگان سنتور که این ساز منحصر به فرد را رام خویش کرده اند و لذت شنیدن صدای لطیفش را به خود و مخاطبان خود هدیه می کنند.

البته این را بگوییم که نت به نت این هنر ارزشمند را به صورت محصولی لوکس و استثنایی در آورده تا شما بتوانید آن را به عزیزان خود هدیه کنید.

صحبت در مورد پکیج آموزش سنتور است. پکیجی که متشکل از فیلم هایی است که مراحل یادگیری سنتور را از مرحله صفر، به دوستداران موسیقی آموزش می دهد. این پکیج می تواند یک هدیه معنوی با ارزشی برای عزیزانتان باشد. هدیه ای که ارزش بلند مدت هنری دارد و چیزی نیست که در گوشه اتاق محبوبتان خاک بخورد. خودتان به لینک زیر وارد شوید تا ببینید پکیجی که از آن حرف می زنیم می تواند چه هدیه نابی باشد.

سخن پایانی

هنرجویان عزیز! رعایت موارد ذکر شده به هیچ وجه دشوار نیست. در قالب متن شاید به نظر یک پروسه پیچیده و سخت به نظر برسد. اما در هنگام عمل در می یابید که اصلا اینگونه نیست. راز موفقیت شما رعایت همین نکات ریز اما کاربردی است. مقاله های دیگر موجود در وبسایت نت به نت را مشاهده و مطالعه بفرمایید. ما در اینجا به اهمیت رعایت اصول پرداختیم، شرح مفصل آنها را می توانید لابلای مقالات و ویدیوهای آموزشی سنتور این وبسایت بیابید. با آرزوی موفقیت روز افزون برای تک تک شما عزیزان هنر دوست.

به قلم محمد حنطه ای

در ویدیوی زیر آموزش نحوه صحیح نشستن پشت سنتور را مشاهده فرمایید