درود خدمت شما همراهان و دنبال کنندگان وبسایت نُت به نُت. علی اقبال هستم و در این مقاله تصمیم دارم در مورد معضل بسیار بزرگی صحبت کنم که هنرجویان مبتدی بیشتر با آن درگیر میشوند و از مضرات آن بی خبرند. این مقاله نه فقط برای ساز سه تار، بلکه در مورد تمامی سازها صدق میکند. نمیخواهم واژه خودآموز را خراب کنم؛ اما در اینجا داستان کمی فرق دارد. خیلی از مهارتها را میتوان تجربی بدست آورد و حتی آزمون و خطا کرد و بعضا مسیر اشتباه را رفت و شکست خورد ولی نا امید نشد و دنبال مسیر جدیدی گشت. پس کاری نشدنی وجود ندارد. اما به چه قیمتی ؟

به قیمت از دست رفتن زمان. وقتی مهارتی را به صورت آزمون و خطا یاد میگیرید، زمان زیادی را صرف خواهید کرد. این زمان هم بیشتر به خاطر جبران اشتباهات بوجود آمده در حین کار است. لذا برای بهینه سازی زمان و یادگیری کامل آن مهارت، به کلاس میرویم و به قول معروف با پرداخت "هزینه"  زمان را میخریم. اما در مورد یادگیری یک ساز این داستان کمی با بقیه مهارتها فرق دارد و اگر تکنیک یا قاعده ای را اشتباه انجام دهید تا آخر آن اشتباه را انجام خواهید داد و این مصداق همان ضرب المثل معروف است که می گوید: «خشت اول اگر نهد معمار کج، تا ثریا می رود دیوار کج». در این حالت تصیح آن اشتباه بسیار سخت خواهد بود. اشتباه انجام دادن آن تکنیک همان و غلط نواختن همان. لذا به همین دلیل تاکید بر این است که از همان اول شروع به نوازندگی سه تار حتماً با استاد پیش بروید. وقتی میگویم استاد یعنی کسی که راهنمای شما باشد و به نوعی مسیر درست را به شما نشان دهد. این راهنما فرقی ندارد چه کسی باشد. حتی میتواند دوست شما باشد. در ضمن فرقی ندارد کلاس حضوری یا آموزش مجازی باشد. مهم این است که آن طرف راه را از چاه به شما نشان دهد.
 

آموزش سه تار در وب سایت نت به نت

در ادامه مقاله یکی از هنرجویانم به نام پیمان، برایتان تعریف میکند که خودش تصمیم به یادگیری سه تار گرفته بود و از راهنمایی هیچ استادی بهره نبرد و این باعث ناتوانی او در نواختن قطعات مهم و تکنیکی شده بود.

داستان پیمان میتواند الگویی جدید در مسیر یادگیری سه تار برای شما باشد.

هر از گاهی بعضی هنرجویان فعال که با آموزشهای مجازی من مشغول یادگیری سه تار هستند، فایل صوتی نواخته های خود را با استفاده از تلگرام برای من میفرستند تا من  نظرم را در مورد اجرای آنها بگویم یا مشکلاتشان را رفع کنم. یکی از این هنرجویان پیمان است. مدتی پیش او به من پیام داد و مقداری از سابقه نوازندگی خودش برایم گفت. اینکه چند ماهی است آموزشهای من را دنبال میکند و پیشرفت خوبی هم داشته است. او گفت پیش از آشنایی با وبسایت و کانال من، به صورت خود آموز شروع به یادگیری سه تار کرده. یعنی کتاب استاد جلال ذوالفنون را خریده و سه تار هم که داشته. از صفحه اول کتاب را باز کرده و ورق زده و طبق گفته های کتاب پیش رفته و تا درس چهار پاره به صورت خود آموز یاد گرفته و نواخته است. حالا میخواست نظر من را در مورد یکی از نواخته هایش بداند. فایل صوتی را برایم فرستاد و من گوش دادم و نظرم را برای او فرستادم. در اینجا برایتان نواخته پیمان را آنالیز میکنم تا به عمق این موضوع پی ببرید که نواختن بدون استاد در چه چیزهایی تاثیر میگذارد. اولین مشکلی که در نواختن او دیدم، کوک نبودن سازش بود. سیم اول سه تارش کوک بود ولی سیم سل و سیم های بم سازش کوک نبود. وقتی سازتان کوک نیست  مثل این است که آینه و صندلی ماشینتان تنظیم نیست و میخواهید رانندگی کنید. ایراد دیگری که در نواختنش شنیدم، مضراب زدنش بود. وقتی مضراب میزد، انگار داشت سیم ها را از جا میکند. اصولا مضراب باید به سیم ضربه بزند و رد بشود. اما چنین چیزی در مضراب پیمان مشاهده نمیشد و این باعث ایجاد یک صدای غیر عادی در نواختنش شده بود. اشکال دیگر او که بسیار هم مهم بود این بود که پیمان نواختن را از ضرب می انداخت. دائم سرعت نواختنش تغییر میکرد. همه این موارد باعث شده بود که یک نواخته ضعیفی از او بشنوم. علت این ایرادات برایم کاملاً مشخص بود. او به صورت خود آموز شروع به یادگیری سه تار کرده بود و یاد نگرفته بود چگونه مضراب صحیح بزند، چگونه ساز خود را کوک کند. او کشش نت ها را دقیق درک نکرده بود. شاید به صورت تئوری در کتاب اینها را خوانده بود اما از اهمیت آن خبر نداشت. کسی او را راهنمایی نکرده بود. احساس کردم اگر اصول را میدانست خیلی بهتر از این مینواخت. چون در نواختنش جوهره نوازندگی را حس کرده بودم. مضمون جوابی که در قالب ویس برای پیمان فرستادم به این شرح بود:

سلام پیمان عزیز! قطعه ای که نواختی را شنیدم. برای اینکه دوست دارم تغییر کنی و بتوانی بهتر از این بنوازی، چند نکته مهم که باعث شده نواختنت ضعیف به نظر برسد را به تو گوشزد می کنم. امیدوارم اصلاحش کنی. علت این ناتوانی ها هم به خاطر این است که استادی تو را راهنمایی نکرده و خودت بدون دقت به این موارد شروع کرده ای به نواختن قطعات کتاب. چیزی که من از نواخته تو و حرفهایت برداشت کردم این است که تو اطلاعاتی در مورد نوازندگی سه تار کسب کرده ای اما این اطلاعات مدون و مرتب نبوده است و نکته های مختلف را از ویدئو ها و کتابهای مختلف کسب کرده ای و چون هرکدام با شیوه ای متفاوت برایت توضیح داده اند، باعث شده دچار سردرگمی بشوی و این در نوازندگی تو به شدت مشهود است. ساز نا کوکت اولین ایراد در نوازندگی تو بود و خودت خبر نداشتی که وقتی مخاطب اجرای تو را گوش میکند نه تنها لذت نمیبرد، بلکه عذاب هم میکشد. مضرابت خیلی ضعیف و ناقص بود. کم مانده بود سیم های سه تارت را پاره کنی. از همه مهمتر از ضرب می انداختی. اینها  از مهمترین و اساسی ترین نکات نوازندگی است. ابتدا باید اینها را درست کنی سپس به جزییات یک قطعه موسیقی بپردازی. به عنوان یک دوست نه یک استاد اینها را گفتم تا بتوانی پیشرفت کنی. امیدوارم از حرفهایم ناراحت نشده باشی. من معتقدم بزرگترین خیانت در حق یک کار هنری این است که به دروغ از آن تعریف کنی.  این را بدان هرکس یک کار ضعیف را تشویق  یا تمجید میکند، یا کار را اصلا گوش نکرده و فقط میخواهد دلت را خوش کند و یا دشمن توست. و اما پیشنهاد من به تو! تا زمانی که خیلی دیر نشده سعی کن به یک استاد مراجعه کنی و از ابتدا شروع به یادگیری اصولی کنی. اگر هم شرایط مالی و زمانی تو مناسب نیست میتوانی از آموزشهای مجازی من استفاده کنی. باید طبق برنامه ای منظم پیش بروی. حداقل اصول را یاد بگیری بعد که به تکنیک ها مسلط شدی میتوانی آهنگهای مختلف را بنوازی. آن موقع خواهی توانست نت هر آهنگی را که دوست داشتی مقابلت بگذاری و راحت و درست بنوازی.

پاسخ به سوالات متداول هنرجویان تار و سه تار

پیمان از صحبت های کلی من استقبال کرد و خیلی هم خوشحال شد. یک هفته بعد با من تماس گرفت و از شرایط زندگی اش برایم گفت و اینکه مشتاق شده بود دروس کتاب استاد ذوالفنون را از ابتدا با استفاده از ویدئوهای من دنبال کند. در این قضیه هم او خوشحال بود هم من. او توانسته بود راه درست و اصولی را پیش بگیرد و نواختن خود را تقویت کند؛ من هم از این بابت خوشحال بودم که توانسته بودم موثر باشم و یکی را در رسیدن به هدفش راهنمایی کنم. مطمئنم که فردا روز اگر قطعه ای را بنوازد و از نواختنش لذت ببرد، من هم در شادی او شریک خواهم بود.

خرید کتاب آموزش سه تار

سخنی با شما دوست عزیز

اگر شما هم در حال یادگیری سه تار یا هر سازی به صورت خود آموز هستید، خودتان را ارزیابی کنید. شاید تکنیکی را اشتباه اجرا میکنید و چون تحت تعالیم یک راهنما یا استادی نبوده اید، احساس میکنید دارید صحیح مینوازید. ولی وقتی یکی که تجربه ای کافی در مورد آن ساز را دارد، ایرادات شما را  پیدا میکند. اهمیت دیگری که داشتن یک استاد دارد این است که شاید زمان زیادی را برای نواختن یک قطعه صرف کرده باشید و صحیح و بدون اشکال هم بنوازید، اما اگر استاد شما را راهنمایی میکرد از مسیر راحت تری پیش میرفتید. مثلا در مورد تار یا سه تار برایتان مثالی میزنم: اگر ندانید نت های «دو – ر – می» روی سیم دوم دقیقاً مقابل «فا – سل – لا» روی سیم اول است، برای گرفتن پرده های ذکر شده کار خود را سخت میکنید و "دو" را دست باز میزنید، "ر" را روی سیم اول و همینطور "می" را هم روی سیم اول میگیرید. گرچه پرده ها را درست گرفته اید، اما زمان بیشتری طول میکشد تا پرده ها را بگیرید. زمان در قطعات سرعتی خیلی مهم است و اگر درست انگشت گذاری نکنید،  بدون شک دچار مشکل میشوید. این فقط به عنوان مثالی بود در میان مشکلات بیشماری از این قبیل. نکات مهم ریز و درشتی از این قبیل وجود دارد که فقط یک استاد میتواند شما را راهنمایی کند. پس تاکید دارم حتی المقدور ساز را زیر نظر یک استاد دنبال کنید. بهایی که بابت آموزش میپردازید، بسیار ارزشمند است. شما بهای زمان و تجربه ای که یک استاد طی سالها کسب کرده را خواهید پرداخت. به قول معروف هزینه فوت کوزه گری را میپردازید. داشتن یک استاد نه تنها سرعت یادگیری شما را بیشتر میکند، بلکه بدون شک روی نواختنتان هم تاثیر بسیاری خواهد داشت. شاد و پیروز باشید.

علی اقبال