چرا موقع کوک سه تار، سیم آن پاره میشود ؟

چرا موقع کوک سه تار، سیم آن پاره میشود ؟

اوایل یادگیری سه تار، تصمیم گرفتم خودم سه تارم را کوک کنم. منتها کمی ترس داشتم. ترس از اینکه نکند سیم های آن پاره شود. نگرانی هایی از این قبیل: اگر سیم پاره شد از کجا تهیه کنم؟ اگر سیم تهیه کنم از کجا معلوم دوباره پاره نشود؟ اصلاً بلد خواهم بود سیم سازم را عوض کنم؟ و...

 این سوالات به یک طرف، ترس دیگری که داشتم از همان لحظه پاره شدن سیم بود.

دلیل این ترسم را می دانم. چند سال پیش منزل یکی از دوستانم که نوازنده سنتور است دعوت بودیم. قرار بود با خواهرش یک دونوازی سنتور و ویولن را برایمان اجرا کنند. حمید شروع کرد به کوک کردن سنتورش. موقع کوک همه باید ساکت باشند تا نوازنده بتواند با دقت و تمرکز سازش را کوک کند. کمی کوک را بالا و پایین کرد اما موفق نشد. کمی استراحت کرد دوباره مشغول کوک کردن شد. من چهار چشمی خیره به گوشی سنتور بودم و حسابی غرق در پروسه کوک کردن آن بودم که ناگهان سیم پاره شد. چنان دلم ریخت که گویا بند دل خودم پاره شد. از آن بدتر اینکه سیم برگشت و به صورت حمید خورد و یک زخم کوچک برداشت. خدا رحم کرد که به چشمش نخورد. این تصویر منفی در ذهنم همیشه نقش بسته بود. به همین دلیل همیشه از کوک کردن سازم طفره میرفتم و این خیلی عذابم میداد تا اینکه تصمیم گرفتم این موضوع را با استادم در میان بگذارم.

حرفهای امید بخش از استادم در مورد کوک سه تار

روزی که استادم را دیدم، تمام نگرانی هایم را برایش گفتم و از او کمک خواستم. برایم خسته کننده بود هر بار سازم کوک خالی میکرد منزل دوستم بروم تا سه تار را برایم کوک کند.

دم استادم گرم که حرفهایش خیلی کمکم کرد و برای همیشه مشکلم حل شد. صحبت های ایشان را برای شما نقل قول می کنم: «علی جان ترسهایت با خیلی از هنرجویان مشترک است و به تو حق می دهم. اما بالاخره باید از یک جا شروع کنی. این حرف از من به تو نصیحت؛ از هرچه میترسی به آن حمله کن. چند بار سیم پاره خواهی کرد؟ یک بار؟ دو بار؟ پنج بار؟ اما بعد از آن قلق را پیدا میکنی. دقیقاً مثل اوایل رانندگی، وقتی میخواهی قلق کلاچ ماشین را پیدا کنی، شاید چند بار خاموش کنی. اما بعد از آن دیگر چنین اتفاقی نخواهد افتاد. اگر از بابت نداشتن سیم هم نگران هستی، یک بار چند بسته سیم بخر. یا به صورت قرقره ای بخر که ذخیره داشته باشی و در صورت پاره کردن سیم، دیگر نگران نداشتنش نباشی. موقع کوک سه تار اصلاً عجله نکن. خیلی آهسته و با طمأنینه این کار را انجام بده. مطمئن باش همان بار اول هم سیم پاره نخواهی کرد.»

آموزش سه تار در وبسایت نت به نت

عامل اصلی که باعث میشود موقع کوک، سیم سازتان پاره شود

عده ای از هنرجویان به من ایمیل دادند و عنوان کردند تمام مراحلی را که می گویید انجام می دهیم و حتی تیونر هم دقیقاً سیم اول را روی نت "سی" نشان می دهد. ولی نمی دانیم چرا باز سیم پاره می شود.

برای پاسخ به این مشکل فرض را بر این می گذاریم که هیچ شناختی از کوک سه تار ندارید. لذا توضیحات مختصری برایتان میدهم تا برسیم به حل مشکل.

کوک اصلی سه تار به صورت معمول "دو – سل – دو – دو" است. این کوک کمی بالا است و سیم ها سفت هستند و ارتعاش سیم ها کم می شود. بنابراین اساتید به نام تار و سه تار به این نتیجه می رسند که برای رسیدن به صدایی دلنشین تر و طنین دار تر، کوک هر سیم را یک پرده پایینتر بیاورند. پس با توجه به این قضیه کوک سه تار به ترتیب از سیم اول تا سیم چهارم می شود "سی – فا – سی – سی" و حروف لاتین آن که تیونر نشان می دهد "B—F—B—B" خواهد بود.

موضوع اصلی که خیلی از هنرجویان به آن دقت نمی کنند، عدد کنار نت است. اگر به تیونر دقت کنید، کنار هر نت یک عدد قرار دارد که این نشان دهنده آکتاو آن نت است. با توجه به دایره نت ها، یک دور کامل نت ها میشود یک آکتاو. دور دوم از دایره نت ها میشود آکتاو دوم. پس همینطور به سمت نت های زیر تر پیش میرویم. اگر بخواهم باز هم ساده تر بگویم، کلیدهای پیانو را برایتان مثال می زنم. کلاویه های سمت چپ پیانو نت های "بَم" قرار دارد و هرچه به طرف راست می رویم به سمت نت های "زیر" تر می رویم.  در این بین هفت بار نت "سی" تکرار می شود.

برویم سراغ کوک سه تار! پس فهمیدیم 7 نت "سی" در این بین وجود دارد. نه فقط نت سی، بلکه تمام نت ها 7 بار تکرار می شود و من فقط به عنوان مثال نت سی را انتخاب کردم. اشتباه عزیزان اینجا بود که شنیده بودند سیم اول باید "سی" کوک شود. اما دقت نکرده اند کدام سی و به عدد آن نیز توجه نکرده بودند. به عنوان مثال از B3 عبور کرده اند و کوک را برده اند بالا تا برسند به B4 . سیم خیلی سفت شده و نرسیده به نت سی بعدی و سیم پاره شده. در مورد باقی سیم ها هم همین است. آنها به عدد کنار نت توجه نکرده اند و به امید یک نتی کوک را بالا برده اند که منجر به پاره شدن سیم می شده. دوستان عزیز الگوی عددی نرمال کوک سه تار به صورت « B3 – B3 – F3 – B3 » است. پس تاکید می کنم موقع کوک سه تار یا تار، حتماً به عدد کنار نت روی تیونر دقت کنید. نکته آخر اینکه اگر احساس کردید گوشی ها سخت می چرخند و سیم ساز خیلی سفت شده، دست نگه دارید! چون یک جای کوک شما اشکال دارد و اگر ادامه دهید امکان پاره شدن سیم وجود دارد. امیدوارم این مقاله برایتان مفید واقع گردد.

روش کوک سه تار به وسیله تیونر در دستگاه های مختلف

علی اقبال