اهمیت فرم دستها برای نوازندگی تنبک

 قبلا در قسمت پست های آموزشی وبسایت نت به نت، فرم و حالت استاندارد قرارگیری دستها بر روی ساز تنبک را به طور کامل شرح داده ایم که با مراجعه به این لینک می توانید از آموزش تصویری و کامل آن بهره مند شوید و اما هدف از این مقاله، تاکید بر این مسئله، یعنی لزوم و اهمیت فرم و شکل صحیح انگشتان و دستهای هنرجو برای نوازندگی ساز تنبک می باشد. در اکثر قریب به اتفاق آلات نوازندگی، استایل صحیح دستها از اهمیت بسیار خاصی برخوردار است. چنانچه شکل دستها، طریقه در برگرفتن ساز و استایل نشستن به صورت صحیح رعایت نگردد، هنرجو را در راه تبدیل شدن به یک نوازنده حرفه ای، با مشکلات زیادی روبرو خواهد کرد. مخصوصا این اهمیت در سازهای کوبه ای نظیر تنبک و دف و... بیشتر به چشم می آید. چراکه در این گونه سازها، هیچ ابزار واسطی مثل مضراب و آرشه و... استفاده نمیگردد و این دست های نوازنده است که بدون واسطه باعث تولید صدا از ساز می گردد.

چگونه به فرم مطلوب دستها برای نوازندگی تنبک برسیم؟

اشکالات رایج در فرم دستهای هنرجویان و نوازندگان

۳ راهکار مهم برای رسیدن به فرم مطلوب دستها

‍

از آنجا که یادگیری فرم دادن اصولی به دستها در اوایل راه نوازندگی تنبک، دقت و تمرکز زیادی را می طلبد، این امر معضلی است که تقریبا همه هنرجویان مبتدی را درگیر خود می کند. لذا صبر و حوصله اولین فاکتوری است که برای رسیدن به فرم مطلوب دستها مورد نیاز است. شما باید مثل یک مهندس معمار، شش دانگ حواستان به آنچه که می سازید باشد. اگر معمار با عجله بخواهد طرحی را بسازد، کوچکترین مشکل می تواند خود را در پایان کار، به شکل فالش و ناهمگونی بروز دهد و باعث هدر رفتن تمام زحمات گردد. پس اولین کلید صبر و حوصله است. کلید دوم قراردادن یک آینه در مقابل خود و در زاویه ای مناسب است که بتوانید دستهای خود را به وضوح ببینید. این کار به شما کمک میکند تا اگر دستهای شما با الگوی صحیح تفاوت داشت، در همان لحظه آن را اصلاح کنید. پس از مدتی که با انجام این کار، ذهن و دستهای شما به هماهنگی لازم در اجرای صحیح رسید و انطباق لازم را پیدا کرد، دیگر می توانید بدون نگاه کردن هم حالت دست خود را داشته باشید. پس دیدن آنی شکل دست در مقابل آینه، بسیار مثمر ثمر خواهد بود. برای دوستان روشندل و نابینا راه بسته نیست، هر چند برای آنها مقداری کار سخت تر است. چرا که باید از ابتدا شکل صحیح دستها را تجسم کنند و به صورت عملی بر روی ساز پیاده کنند. ولی با تمرین مرتب می توانند به این مقصود برسند. کلید سوم پرهیز از سرعت در اجرای تمرینات در اوایل شروع یادگیری است. باید این نکته را در نظر داشته باشید که هر چه سرعت اجرای نتها برای نوازندگان مبتدی بالا برود، از آن سو کیفیت نوازندگی قطعا سقوط خواهد کرد. برای مثال شخصی را در نظر بگیرید که برای تعلیم رانندگی به آموزشگاه میرود. اگر از همان ابتدا سرعت را چاشنی آموزش کند، مطمئنا کنترلی بر اوضاع نخواهد داشت و شاید این قضیه به قیمت حادثه ای تمام شود. پس ۱. صبور باشید ۲. در اوایل راه از آینه برای دیدن دستها استفاده کنید و ۳. از اجرای سرعتی تمرین ها پرهیز نمایید. حال شاید برای نوازندگانی که سالهاست بدون توجه به فرم استاندارد دستها نوازندگی می کنند سوالی به شرح زیر پیش بیاید:

آموزش تنبک در وب سایت نت به نت

آیا اصلاح فرم دست ها پس از چند سال نوازندگی امکانپذیر است؟

بلی. این پاسخ ما به آن دسته عزیزانی است که بدون پیش فرض استاندارد فرم دستها، سالها نوازندگی کرده اند. گاهی اوقات هنرجویانی با من تماس می گیرند و می گویند مثلا ۲ سال است که تنبک نوازی می کنم و استاندارهایی که گفته اید را رعایت نمی کنم. حال می بایست چه کنم؟ در جواب به این عزیزان می گویم: باید برگردید به اجرای قطعات مبتدی که دارای شکل ساده ای از نتهای سیاه و چنگ می باشند؛ و با اجرای دقیق نکات مربوط به اصلاح فرم دست ها، کم کم این مشکل را جبران کنند. شاید در ابتدا این کار برای آنها سخت و طاقت فرسا باشد. چراکه تمرینات پیش پا افتاده و ساده ای که سالها پیش از آن گذر کرده اند را باید دوباره اجرا کنند؛ اما چاره ای نیست. این عزیزان چون از ابتدا دقت و تمرکزی روی حالت دستهای خود نداشته اند، برای رسیدن به آمادگی مطلوب میبایست این اتودها را از روی کتاب و با همان سرعت پایین تمرین کنند تا به این آمادگی برسند. خود من نیز در ۴ سال نخست این یادگیری این ساز، این مشکل را داشتم. پس از آن مجبور به اصلاح فرم دستها شدم. هر چند خیلی برایم سخت بود، اما حتما باید انجام می گرفت. بگذارید واضح بگویم: «راه حرفه ای شدن در نوازندگی تنبک، بدون در نظر گرفتن فرم صحیح دستها، بسته است».

مدیریت افزایش ظرفیت دست ها در تنبک نوازی

ظرفیت توانایی دست های نوازنده تنبک بایستی به مرور افزایش یابد. خیلی از هنرجویان، وقتی تمرینات فشرده را انجام می دهند و به خستگی و درد در عضلات و مفاصل می رسند، یکی از این دو کار را می کنند: 1- از ادامه تمرین دست می کشند 2- عضلات خود را منقبض و سفت می کنند تا بتوانند ادامه دهند.

هر دوی این کارها اشتباه است. وقتی تمرین را به خاطر خستگی قطع کنیم، فرصتی به بدنمان نمی دهیم تا خود را تحت فشار تطبیق دهد و ظرفیتش را بالا ببرد. با منقبض کردن عضلات نیز باعث فشار آوردن بیش از اندازه به ماهیچه ها می شویم که منجر به آسیب ها و دردهای جدی می شود.

اینجاست که باید این سیستم را مدیرت کنیم. بهترین کار برای افزایش ظرفیت دستها آن است که آن قدر بنوازیم تا ماهیچه ها داغ و خسته شوند. در این هنگام به جای رها کردن تمرین، باید عضلات خود را شل کنیم و نرم تر بنوازیم. در این صورت عضلات بدون آنکه متوقف شوند، استراحت می کنند و کمی بعد دوباره برای انجام حرکات، قدرت می گیرند. این کار را چند بار انجام می دهیم تا بدن تشخیص دهد که برای انجام کاری احتیاج به قدرت و عضله سازی بیشتری داریم. اگر بر سر این برنامه سماجت به خرج دهیم، به مرور ظرفیت و توان دست های ما افزایش چشمگیری پیدا می کند.

بگذارید این برنامه را به زبان باشگاه های بدنسازی برایتان شرح دهیم. افراد برای عضله سازی و حجیم کردن ماهیچه ها به باشگاه می روند. مربی برنامه ای به آنها می دهد. مثلا برای پرس سینه، سه پارت وزنه زدن را تجویز می کند. پارت اول برای فشار به عضلات است. پارت دوم برای خسته کردن عضلات و پارت سوم برای مجاب کردن بدن به عضله سازی است.

پس خستگی جزئی از برنامه تنبک نوازی است. رها کردن تمرین هنگام خستگی، باعث می شود ظرفیت دست ها همواره ثابت بماند.

به هر حال تنبک، سازی است که تحرک زیادی از نوازنده می گیرید و مهارت نوازنده بستگی به اجرای دقیق جزئی ترین تکنیک ها در سرعت های بالا دارد. افزایش ظرفیت جز با تمرین های زیاد و تحمل خستگی میسر نمی شود. گاه پیش می آید که به خاطر کار کشیدن زیاد از عضلات، کم کم احساس سوزش و التهاب، و گاه احساس تحلیل رفتن در ماهیچه ها می کنید. این نشان می دهد که خیلی خوب توانسته اید مفهوم افزایش ظرفیت دست ها را درک کنید. وقتی عضلات به این نقاط جوش می رسند، مغز می فهمد که شما درگیر فعالیتی هستید که به انرژی و قدرت بیشتری نیاز دارید. پس با عضله سازی قدرت دست شما را بیشتر می کند. همچنین با تمرین های سرعتی، مراکز مربوط به تعادل بدن مثل مخچه را وادار می کنید که تمرکز و دقت در انجام حرکات ریز را به حد اعلی برساند. پس خستگی و دردهای مختصر عضلانی را به فال نیک بگیرید که خود نشانه ای از قدم های صحیح رو به جلوی شما می باشد.

مشکل غافل شدن از فرم صحیح دست ها در تنبک

 گاه در یک ثانیه، دو ضرب با محتوای نت سه لاچنگ را در بازه زمانی نت سیاه داریم. یعنی در یک ثانیه 16 بار بایستی به تنبک ضربه بزنید. این سرعت بالا، تمرکز نوازنده را بر روی خارج نشدن از ریتم معطوف می کند و به تدریج نوازنده از فرم صحیح دست های خود غافل می شود. لزوم رعایت فرم دستها بسیار مهم است و تنها راه ایجاد صدای استاندارد از تنبک است. استاد شما تقریبا در هر جلسه این نکته مهم را یاد آوری می کند. برای آنکه خللی در کار شما ایجاد نشود، هنوز هم می گوییم بهترین کار، قرار دادن یک آینه در مقابل خودتان است تا هر گاه از فرم دست خود غافل گشتید، سریع متوجه شوید و آن را اصلاح کنید.

به عنوان مثال در حرکت ریز چپ یا هفت کمان، رعایت نحوه حرکت دست تا برخورد به محل معینی از پوست تنبک، می تواند بر اثر تکرار زیاد از اولویت نوازنده خارج شود. یا در هنگام اجرای بشکن ها، خستگی باعث شود انگشت مورد نظر به سمت مرکز پوست تنبک حرکت کند و از صدای اصلی بشکن فاصله بگیرد.

این موارد، تجاربی است که استاد صادق پور طی سالها نوازندگی و تدریس در اختیار شما قرار داده است. یک نوازنده حرفه ای تنبک، همه وجوه نوازندگی اش بر اساس استاندارد ها و کیفیت بالای اجرای حرکات است.

مضرات رعایت نکردن فرم صحیح دستها در یادگیری تنبک

استاد بهمن رجبی، اسطوره تنبک نوازی ایران همیشه می گوید: «نگویید تنبک زن، بگویید نوازنده تنبک!» تنبک یک ساز ظریف است که بایستی بتوانیم یک صدای لطیف و بدون نقص از آن در آوریم. عزیزانی که به فرم دستها بهایی نداده اند و سالهاست به همین شیوه نوازندگی می کنند، شاید بتوانند در حد متوسط از این ساز استفاده کنند؛ اما قطعا صدای حرفه ای را نمی توانند از آن بگیرند. این مشکل وقتی به صورت واضح نمایان می شود که به یک استودیوی ضبط بروند و با میکروفون های حساس قطعه ای را رکورد کنند. اگر فرم دست اصولی و استاندارد نباشد صدای ضبط شده، آن نرمی و لطافت خاص ساز تنبک را نخواهد داشت. شاید این عزیزان در اجرا کاملا حرفه ای باشند، اما بخش مهمی از حرفه نوازندگی با این ساز، به جنس صدایی که از آن می گیرند بر می گردد. وقتی صدای خارج شده از دل ساز، آن خلوص و لطافت اصیل را نداشته باشد، بی شک این مسئله معضلی بزرگ در روند حرفه ای شدن نوازنده خواهد بود.

کلام آخر

 هنرجویان عزیز! اکنون که قدم در راه شیرین یادگیری این ساز اصیل و شیرین نهاده اید، چه خوب است که تمام استانداردها و اصول حساس نوازندگی را از همین ابتدا رعایت کنید و آنها را جدی بگیرید. اصلا سخت نیست، چراکه همه این نکات به صورت تدریجی بر ذهن شما می نشیند. ولی اگر از آنها گذر کنید، در آینده با انبوهی از اشکالات روبرو خواهید شد که شاید دیگر وقت و انرژی کافی برای جبران آن نداشته باشید. به امید آنکه در آینده ای نه چندان دور، در محافل گوناگون بدرخشید و پله های موفقیت را یکی پس از دیگری طی نمایید.

همواره سلامت و موفق باشید.