مصاحبه با استاد ایمان شگرفی سازنده سه تار

درود خدمت همراهان عزیز وبسایت نت به نت. گپ و گفتی داشتیم در قالب مصاحبه ای صمیمانه با یکی از استادان چیره دست سازنده ساز سه تار کشورمان، استاد ایمان شگرفی.

 سازهای محکوک شده به مُهر ایشان همیشه چشم نواز و دلنشین بوده و دوستداران زیادی دارد. با ما همراه باشید با مشروح مصاحبه علی اقبال و تیم نت به نت با استاد ایمان شگرفی.

•  سلام بر شما استاد شگرفی عزیز. ممنون که در شهر زیبای اصفهان وقت گذاشتید و پذیرای ما بودید. لطف کنید برای خوانندگان گرامی نت به نت خود را معرفی کنید. همچنین چرایی و چگونگی رسیدن به تخصص خودتان را کمی شرح دهید. هنرجویان ما با ساز های زیبا و حرفه ای شما آشنا هستند و می خواهند استاد سازنده آنها را هم بشناسند.

• به نام خدا ایمان شگرفی هستم متولد سال ۱۳۵۸ دارای مدرک کارشناسی متالوژی، سازنده سه تار. علاقه من به ساز سه تار به حدی بود که باعث شد ساخت آن را به عنوان شغل حرفه ای و تخصصی خود انتخاب کنم. از آن جا که چوب را یک موجود زنده و طبیعی می باشد، استخراج صدا از آن را بسیار لذت بخش می دانم.
•  

آموزش سه تار در وب سایت نت به نت

• تفاوت بین یک ساز حرفه‌ای و یک ساز مشقی چیست؟

•  
•  طبیعتاً تفاوت زیادی بین این دو وجود دارد. توصیه ما به هنرجویان تازه کار این است که برای تهیه یک ساز، به استاد خود اعتماد کنند و راهنمایی های لازم را از ایشان بخواهند. ولی چنانچه این شرایط مهیا نبود و هنرجو مجبور بود که به تنهایی ساز خود را انتخاب و تهیه کند، به دو فاکتور مهم باید دقت نماید. ۱- یک ظاهر فیزیکی ساز ۲- صدای ساز. تشخیص کیفیت سه تار با مشاهده و دقت نظر در ظاهر آن کمی ساده تر از فاکتور دوم می باشد. هنرجو با دقت در سنجش کیفیت چوب و بررسی اجمالی آن برای رؤیت ایرادات احتمالی، می تواند نسبت به انتخاب آن اقدام کند. ساز باید از چوب مرغوب و با کیفیت ساخته شده باشد. در مورد صدای ساز هم باید بگویم که توانایی تشخیص کیفیت آن، به تجربه اندوزی با مرور زمان و ممارست در تمرین های شناخت صدای ساز بستگی دارد تا هنرجو بتواند یک ساز خوب را از ساز بد تشخیص دهد.
•  

نكات مهم در انتخاب سه تار مناسب

•  

• چگونه به ساخت ساز سه تار علاقه مند شدید؟

•  
•  همانطور که گفتم به خاطر علاقه‌ای که به این ساز داشتم، ساخت آن را به صورت خودآموز شروع کردم. با تحقیقات مجازی و میدانی به اطلاعاتم در این مورد افزودم و از اساتید سازنده و نوازنده راهنمایی و الگو می گرفتم. به این صورت که در ابتدا سازهایی که می ساختم را نزد این اساتید می‌بردم و آنها، ایرادها و اشکالات سازهایم را مشخص می کردند. و این گونه سعی کردم برای سازهای بعدی تمام ایراداتی که وارد بود را برطرف کنم. دوستانی هم که به ساخت ساز علاقه‌مند هستند و دسترسی به استاد ندارند، ناامید نشوند. مهمترین عامل بعد از تجربه، ممارست و پشتکار است. اگر پشتکار کافی را داشته باشند حتماً می توانند سازنده های خوبی شوند.

•  بازار کار و چگونگی ورود به آن را توضیح دهید.

•  
•  در مورد بازار فروش ساز باید خدمت شما عرض کنم دوستانی که شروع به این کار می‌کنند، طبیعتاً در ابتدای کار سازهای ساخته شده توسط ایشان، سازهای مرغوبی نخواهد بود. لازمه ی تداوم در این کار و رسیدن به سطح قابل قبولی در این زمینه، تمرینات بیشتر و تجربه اندوزی در ارتقاء کیفیت ساخت و صدای ساز و همچنین مشورت با اساتید مجرب می‌باشد که در سایه پشتکار و مداومت، می توانند برای خود جایی را در بازار فروش ساز باز کنند.

•  دلیل ارزانی یکسری از سازها چیست؟

•  
•  علت ارزانی سازهایی که اصطلاحاً به آن مشقی یا نیمه حرفه‌ای گفته می شود، وجود یکسری کارگاه هایی است که به صورت خط تولیدی پروژه ساخت ساز را انجام می دهند. وقتی ساز از حالت هنری خود خارج شود و حالت صنعتی به خود بگیرد، مسلماً کیفیت لازم را نخواهد داشت. می توان این گونه توصیف کرد که روند ساخت این سازها به صورت نیمه نجاری خواهد بود. البته برای تولید هر سازی، در بخشی از آن نیازمند نجاری می باشد. ولی اگر در ساخت یک ساز فاکتور هنر حذف گردد و صدا و صنعت خوبی نداشته باشد، صرفاً می توان گفت که یک قطعه چوبی خواهد بود که بار هنری چندانی نخواهد داشت. موسیقی هنر اول است و من خوشحالم که در این زمینه ورود کرده ام.

سه تار را ارزان یاد بگیرید

•  کدام اساتید در روند کار شما تاثیر داشتند

•  
• بنده به صورت کاملا خودآموز اقدام به شروع ساخت ساز نمودم. در این راه از اساتیدی همچون استاد مصطفی قادر پناه (سازنده تار) و استاد مهدی درویش (سازنده سنتور) راهنمایی های زیادی گرفتم. هنوز هم از راهنمایی این بزرگواران استفاده می کنم و از ایشان مشورت میگیرم. با آنکه ساز تخصصی آنها سه تار نیست ولی به خاطر اطلاعات دقیقی که داشتند کمک بسیاری به من کردند. ایرادات ساز هایی که به نزدشان میبردم را به صورت بسیار دقیقی پیدا می کردند. جا دارد از این عزیزان کمال تشکر را داشته باشم و همین طور استاد سعید محمدی که یکی از بزرگترین سازنده های ساز کشورمان هستند و بنده همیشه شامل لطفشان بوده ام و بسیار از ایشان سپاسگزارم.

•  

• در آینده چه برنامه‌ای برای ساخت سه تار دارید؟

•  
•  برنامه هایی که برای کار خودم در نظر گرفتم، ارتقاء کیفیت صنعت ساخت ساز و همینطور صدای ساز می باشد. دوستانی هم که تمایل دارند ساز سفارشی مطابق با سلیقه خودشان را تهیه کنند، می توانند سفارش خود بر اساس نوع چوب مدنظرشان و همینطور صنعت ساخت آن و نوع صدای مورد علاقه خودشان را به ما ارائه نمایند.

•  

• نقطه اوج رضایت شما از کاری که انجام می دهید چیست؟

•  

•  نقطه اوج لذت من در ساخت سه تار، رضایت مشتری است. دیدن رضایت و روند پیشرفتشان با سازی که من ساخته‌ام، باعث خرسندی و رضایت قلبی خودم می شود. اینکه با چند قطعه چوب یک اثر هنری ساخته شود واقعا برای من لذت و آرامش زیادی را در بر دارد.

•  لطفاً در مورد فرآیند ساخت سه تار توضیح دهید.

•  
•  عرض کنم که ساختمان سه تار از سه بخش اصلی کاسه، صفحه و دسته تشکیل می شود. در مورد کاسه زمانی که ترکه های چوب خشک شوند و به حالت خم درآیند، این ترکه ها ابتدا تراش داده می شوند و سپس کنار هم مونتاژ می گردند. پس از مونتاژ نوبت به اتصال دسته به کاسه می رسد. بعد از فرایند خشک شدن چسب چوب، صفحه نیز نصب می گردد. پس از تراش دسته و کاسه، و تمیز کاری و پرداخت ساز، اسکلت سه تار در حقیقت کامل و آماده می‌شود. بعد از آن وارد مرحله رنگ یا پوشش دهی می گردد. پوشش دهی یک ساز با رنگ لاک و الکل انجام می‌شود. دو نمونه لاک و الکل داریم. لاک و الکل های هندی که رنگ ساز را متمایل به زرد می کند.  و لاک و الکل آلمانی.  بنده برای این کار از لاک و الکل بیرنگ آلمانی استفاده می کنم تا تغییری در رنگ چوب ایجاد نشود و چوب به صورت شکل طبیعی خود جلوه کند. مرحله بعدی، اتصال سیم گیر، زه دور کاسه، نصب شیطانک و درج گوشی های ساز می باشد. گوشی ها را به گونه‌ای درج می کنیم که در کنار نرم بودن به هیچ عنوان کوک خالی نکند. پس از آن فرایند جایگذاری پرده ها و سیم های ساز هست و مرحله آخر هم ریگلاژ کردن ساز می باشد. با پایان این پروسه ساز ما آماده است. برای ساخت کاسه از چوب های مختلفی می توان استفاده نمود. چوب افرا، گردو و توت از چوب های مخصوص این کار می باشند. اخیراً چند نمونه ساز با چوب ونگه نیز ساخته ام که صدای خیلی خوبی را توانستم از آن بگیرم. ولی برای ساخت صفحه سه تار حتماً باید از چوب توت رگه ریز استفاده شود. دسته ساز هم که به استحکام و مقاومت زیادی نیاز دارد حتماً باید از چوب گردو ساخته شود.

• عوامل موثر در صدای سه تار چیست؟

•  
•  بیشترین سوالی که از من در زمینه ساخت سه تار پرسیده می شود همین سوال شماست. عوامل زیادی در این جریان دخیل هستند. اما مهم ترین و اصلی ترین عامل موثر در صدای یک سه تار، صفحه آن می باشد. که شامل نحوه تراش و نوع چوب به کار رفته در آن و همچنین عمر چوب صفحه می باشد. هرچه عمر چوب صفحه بیشتر باشد صدای ساز پخته تر میشود. هرچه تراش دقیق تر انجام شود صدای قوی تری را خواهیم داشت. بعد از صفحه، خرک ساز و پس از آن زاویه کاسه نسبت به دسته از عوامل موثر در صدای ساز محسوب می شود. این سه مرحله اصلی ترین مراحل تعیین صدا می باشد. پس از آن به پرده ها می رسیم. اصولاً جنس پرده ها بر دو نوع است: پرده طبیعی و پرده مصنوعی. خودم هیچ گاه از پرده مصنوعی استفاده نمی کنم و آن را پیشنهاد هم نمی دهم. ساختار ساز نسل به نسل گشته و به دست ما رسیده. اگر قرار باشد هر کس در جزئیات کار تغییراتی را ایجاد کند، بعد از چند سال ظاهر فیزیکی آن تغییر می کند و محصول نهایی یک چیز دیگری می شود. صدای استخراجی از پرده های طبیعی خیلی خیلی قوی تر از الیاف مصنوعی خواهد بود.

•  تفاوت بین پرده طبیعی با مصنوعی در چیست؟

•  
• ببینید پرده مصنوعی از جنس پلاستیک می باشد. اگر بخواهیم مثالی بزنیم، بند چوب ماهیگیری که قلاب را به آن انتهای آن متصل می کنند از همین جنس است. ولی پرده طبیعی از روده تابیده شده گوسفند ساخته می‌شود و صدای خیلی دلنشین تری را تحویل می‌دهد. در کل هر چه ضخامت قطر پرده ها بیشتر باشد صدای قرص و قوی‌تری را می توانیم از ساز بگیریم.
•  

خرید سه تار با مهر استاد شِگرفی

• و در آخر سخن پایانی اگر دارید...

-  در پایان از همه عزیزانی که یک ساز را در اختیار خود دارند این خواهش را دارم که همیشه به سازشان علاقه داشته باشند. خیلی مراقب آن باشند. چراکه ساز صرفاً یک قطعه نیست، بلکه در حقیقت یک موجود زنده می باشد که نیاز به مراقبت و رسیدگی و نوازش دارد. با عشق آن را بنوازند و از آن لذت ببرند. و اما خطاب آخرم به کسانی است که گله از قیمت ساز دارند. من به این دوستان عرض می‌کنم که کم لطفی نکنید. وقتی شما یک دستگاه موبایل میخرید که تمامی آن توسط یک ربات مونتاژ شده، تمام هزینه را پرداخت می کنید. ولی یک ساز که توسط هنر انسان ساخته شده که از روح چوب، صدایی را خارج می کند که باعث لذت می شود، و در پس آن هنر دست و زحمت یک انسان نهفته؛ واقعا نمی‌توان بر آن قیمت گذاشت. در پایان تشکر می کنم از شما بابت خواندن این مصاحبه. امیدوارم که برایتان مفید واقع گردد. ممنون، خدانگهدار.