چرا باید موسیقی خوب گوش کنیم؟

تعریف موسیقی

صحبت پیرامون کیفیت موسیقی مستلزم دانستن یک تعریف درست و واضح از معنا و مفهوم آن است. در یک بیان ساده موسیقی مجموعه‌ای است از‌ انواع اصوات با تناسب و ریتم منظم در کنار یکدیگر به گونه‌ای که ترکیب شنیداری نهایی حس خوشایندی را به شنونده القاء کند و سبب رهایی روح و انبساط خاطر او گردد.

تصاویر حک شده بر روی سنگ ‌نوشته‌های باستانی نشان می‌دهد که موسیقی به سبب ایجاد تعادل روانی و تجربه‌ی لذت شنیداری در انسان، از دوران پارینه سنگی به عنوان بخش مهمی از شیوه زندگی با او همراه بوده و بر حسب تنوع، یکی از ابزارهای انتقال تمدن و فرهنگ میان نسل‌ها و جوامع گوناگون بشری محسوب شده است. لئوپددوفن درباره‌ی قدمت هنر موسیقی می‌گوید: "موسیقی ریشه در عهد کهن دارد... از همان روزی که انسان توانست برای نخستین بار خوشی‌ها و رنج‌های خود را با صدا نمایش دهد، موسیقی ابداع شد."

آموزش سنتور در وب سایت نت به نت

کیفیت موسیقی از دیدگاه فلاسفه

دکتر حسین الهی قمشه‌ای در یکی از سخنرانی‌های خود، موسیقی را رسالت انبیا معرفی می‌کند؛ ابزاری که عامل اتصال روح انسان به ابدیت است و چنانچه در عزا نواخته شود به سبب القای آرامش است نه دردی بر غصه افزودن. در بیان او موسیقی بال پرواز روح است؛ به تمامی، ذکر است و قراردادی الهی.

آموزش سه تار با تدریس استاد علی اقبال

او خلق یک اثر موسیقیایی توسط بزرگان معرفت و علم موسیقی را لازمه‌ی قرارگیری آن در رسته‌ی خوب و در مقابل، ساخت آن توسط اشخاص بی‌هویت و دانش را ملاک شکل‌گیری یک موسیقی بد معرفی می‌کند. از نگاه دکتر الهی قمشه‌ای صدای خوب را باید شناخت و عزیز داشت و آن را با معیار درست موسیقی تعالی بخشید. باید که عشق و عرفان و اخلاق را در موسیقی ارج نهاد و پیش از نواختن، دل را با زیبایی مطلق، مظهر جمال و سرچشمه‌ی خوبی‌ها یکی کرد چرا که خلق یک اثر هنری خوب، مستلزم رعایت تناسب و هارمونی در تمامی ابعاد است و نظام روحی خالقِ اثر از این هماهنگی و تناسبِ قالب مستثنی نیست.

بنظر می‌رسد در دیدگاه فلسفی، معیار خوب بودن موسیقی میزان فاخر بودن آن است. بنا به تعریفِ مصطفی کمال پورتراب، آهنگساز و تئوریزیسین موسیقی، «موسیقی فاخر اثری است که ضمن علمی، منطقی و انسانی بودن، از شارلاتان بازی، سودجویی و ابتذال به دور بوده، هدفش تفریح و سرگرمی نباشد» به گفته‌ی او «موسیقی غذای روح است و اگر انسان به غذای بد عادت کند به راحتی نمی‌توان این سلیقه را تغییر داد.»

اما محمد سریر، سخنگوی خانه‌ موسیقی ایران، دیدگاه متعادل‌تری نسبت به مفهوم موسیقی فاخر دارد. او نشان فاخر بودن را ورای سبک و سلیقه‌ دانسته و موسیقی را تنها بر مبنای عیار هنری آن و میزان اثرگذاریش بر ارتقاء اندیشه‌ی انسانی مورد قضاوت قرار می‌دهد.

آموزش تنبک در وب سایت نت به نت

معیار عمومی در ارزیابی کیفیت موسیقی

بر اساس یک نظریه‌ی عمومی هیچ‌یک از سبک‌های موسیقی بر دیگری برتری ندارند و هر آن‌چه در توصیف موسیقی در منابع اطلاعاتی مختلف آورده شده بیانگر تفسیری از موسیقی در بعد تکامل‌یافته‌ی آن، یا به تعبیری موسیقی خوب است. لذا، آن‌چه خوب یا بد بودن یک اثر موسیقیایی را تعیین می‌کند اصل موسیقی نیست بلکه موقعیت زمانی و جایگاه استفاده از آن در فضای متناسب است. به گواه این عقیده و به فرض مثال، استفاده از یک موسیقی شاد با ضرب آهنگ تند در یک گالری نقاشی یا سالن مدیتیشن به همان اندازه بد و مخرب محسوب می‌شود که یک موسیقی ملایم یا آواز غمگین در مراسم جشن و پایکوبی؛ ولو هر یک از این آهنگ‌ها فارغ از جایگاه مکانی و زمان استفاده‌شان، از نظر کیفیت تولید، دانش و مهارت اجرایی در سطح مطلوبی قرار داشته باشند. به بیان دیگر، موسیقیِ تحت اختیار، در لحظه‌ی نواختن یا گوش ‌سپردن، مبین تراوش احساس و اندیشه‌ی انسان و بیانگر نیازها و کیفیت درونیات او در موقعیت‌های ویژه است و استدلال نظریه‌پرداز از تفسیر فوق نیز از همین قاعده نشأت می‌گیرد.

اثر موسیقی خوب یا بد بر مغز و واکنش‌های رفتاری

- ایجاد تغییر در فهم بصری

تفسیر مغز انسان از یک تصویر واحد، با توجه به آن‌چه به‌صورت شنیداری همزمان با تماشای تصویر دریافت می‌کند متفاوت است. بر اساس شواهدِ حاصل از یک آزمایش علمی، پخش یک موسیقی غمگین حین نمایش یک چهره‌ی خنثی، دریافت حسیِ بیننده را از حقیقت احساسیِ پنهان شده در تصویر، غمزده تحلیل می‌کند. در حالی که تفسیر فرد از مشاهده‌ی همین چهره همزمان با پخش موسیقی شاد، یک فرد خوشحال است.

- تأثیر بر یادگیری، خلاقیت و سطح انرژی جسمانی

قرار دادن موسیقی در پس‌زمینه‌ی یک فعالیت دیگر می‌تواند بر کیفیت انجام آن فعالیت اثر مثبت یا منفی بگذارد. مطالعات نشان داده است که پخش یک موسیقی ملایم بدون کلام یا اصوات طبیعی نظیر صدای آب می‌تواند سطح حافظه و کیفیت یادگیری را به میزان زیادی افزایش دهد، این در حالی‌ست که پخش یک موسیقی بد و ناهمگون در اغلب مواقع فرد را دچار حواسپرتی می‌کند. موسیقی در سایر فعالیت‌ها نظیر کارهایی که نیاز به تحلیل و تخیل و به کارگیری نیروی خلاق دارند نیز اثرات مشابهی را اعمال کرده، می‌تواند باعث شکوفایی خلاقیت در کار و یا ایجاد اختلال در انجام آن شود. از طرفی، پخش موسیقی شاد همزمان با انجام فعالیت‌های ورزشی می‌تواند بر سطح انرژی و استقامت بدن در برابر خستگی اثر افزایشی داشته باشد.

تمامی این موارد بدان علت است که شنیدن موسیقی در ژانرها و کیفیت‌های متفاوت، بر مدل تعاملات عصبی نورون‌ها و تغییر یا تعادل هورمون‌هایی نظیر کورتیزول و دوپامین اثر مستقیم دارد. تغییرات خلقی متعاقب محرک‌های شنیداری در قالب موسیقی، تغییر کیفیت خواب، سطح اعتماد به نفس و مهارت‌های ذهنی و اجتماعی نیز ناشی از همین اثرات است.

اهمیت آموزش آنلاین موسیقی در زمان کرونا

لزوم استفاده از الگوی شنیداری خوب در یادگیری موسیقی

یکی از روش‌های اصولی یادگیری در آموزش موسیقی تقویت قدرت شنیداری با استفاده از تمرین مکرر و بالا بردن سطح ادراک حسی نوازنده در موسیقی‌ست. فراگیری موسیقی از درک احساسی ملودی آغاز می‌شود و به مرور به تحلیل اجزاء، گام‌ها و شیوه‌ی قرارگیری آن‌ها در متن و در فواصل سکوت، از شروع تا خاتمه‌ی یک آهنگ، معطوف می‌شود. این نیروی ادراک شنیداری تا جایی پیش می‌رود که هنرجو بتواند بواسطه‌ی این توانمندی، ساز کوک را از ناکوک تشخیص دهد و ملودی و ریتم درست را همزمان با آن‌چه می‌شنود زمزمه کند. بدین ترتیب، الگوی شکل‌گیری این شناخت، هرچه که باشد، نقشی بنیادی در درستی یا نادرستی آن‌چه به عنوان یک موسیقی خوب در ذهن هنرجو تثبیت می‌شود خواهد داشت. لذا در حیطه‌ی آموزش، بنای تدریس بر استفاده از موسیقی خوب پایه‌گذاری می‌شود. موسیقی خوب از دیدگاه فنی یک مدرس، به نوعی از موسیقی اطلاق می‌شود که در تمامی ابعاد، از متن ملودی تا قوانین اجرایی آن، از سطح کیفی مطلوبی برخوردار باشد تا بتواند به عنوان یک الگوی مناسب شنیداری مورد استفاده‌ی اساتید این هنر قرار گیرد.

آموزش تئوری موسیقی از صفر تا صد

نویسنده: فائزه بابائی (فرنوش)