سلام و درود بر شما عزیزان و همراهان خوب نت به نت. هر چند از نظر ساختاری، ترک و رگه چوب هیچ نسبتی با یدیگر ندارند؛ اما ظاهر گاها مشابه آنها، برخی از هنرجویان مبتدی ساز سه تار را با ابهام مواجه می کند. گاه رگه را با ترک چوب اشتباه می گیرند و آن را یک نقص برای ساز خود بر میشمارند و همچنین بر عکس این قضیه هم صادق است. مثلا ترک ریزی بر صفحه می نشیند و به خیال رگه طبیعی چوب از آن گذر می کنند. در این مقاله قصد داریم تفاوت ترک و رگه چوب مخصوصا در ساختمان سه تار را برای شما شرح دهیم. با ما همراه باشید.

ترک چوب چیست؟

برای ساخت سازی مثل سه تار، عموما از چوب گردو یا توت استفاده می شود. چوب قبل از قطع شدن درخت، یک ارگانیسم زنده و طبیعی است و از بافت واحدی در ساختار خود برخوردار است. در فرایند آماده سازی چوب برای مصارف چوبی، فعل و انفعالات زیادی صورت می پذیرد. مثلا خواباندن چند روزه چوب در آب، و خشکاندن آن با قرار دادن در معرض نور خورشید و هوای آزاد و... گاه بافت چوب این تغییرات را تحمل نمی کند و عوارض آن را با ایجاد ناهنجاری هایی در خود نشان می دهد. یکی از این موارد ترک خوردن چوب است. این ترک می تواند در سطح چوب و یا در عمق آن باشد. ترک چوب در بسیاری از صنایع چوبی مثل ساخت سه تار یک نقیصه محسوب می شود که می تواند هم طول عمر محصول چوبی را کاهش دهد هم زیبایی آن را خدشه دار کند.

ویژگی های یک سه تار خوب چیست؟

رگه چوب چیست؟

رگه های چوب به خطوط منحنی، مواج و یا صافی گفته می شود که در همه چوبها به وضوح دیده می شود. در زیست شناسی گیاهی، رگه های چوب تحت تاثیر عواملی همچون رشد درخت، ایجاد مجرایی برای انتقال آب و مواد مغذی به شاخ و برگ ها و... در سراسر چوب به وجود می آید. وجود رگه چوب یک امر طبیعی است و انسان در پیدایش آن نقشی ندارد. بر خلاف ترک، رگه چوب هیچ خللی در مقاومت و کارایی چوب ایجاد نمی کند و حتی در ساخت وسایل زینتی چوبی، از این رگه ها بسته به نوع چوب و زاویه دید؛ برای زیباتر شدن محصول خود استفاده می کنند. البته لازم به ذکر است رگه چوب با گره چوب فرق می کند. بسیاری از مردم گره های چوب را همان رگه می دانند که این تصوری غلط است. در واقع گره ها برای چوب نقص ذاتی به حساب می آیند. در ساخت بسیاری از سازه های چوبی که احتیاج به مقاومت در برابر فشار دارند؛ سازنده سعی می کند چوبی را استفاده کند که کمترین گره را داشته باشد. گره چوب محل انشعاب شاخه ها از تنه چوب می باشد و با توجه به عمود بودن بافت گره بر بافت تنه، می تواند استحکام چوب را تقلیل دهد.

ترک یا رگه؟ کدامیک میهمان چوب سه تار شماست؟

برخی از هنرجویان با خرید سه تار و پس از بررسی زیر و بم آن، گاه به خطوط رگه های چوب در ساختمان سه تار بر میخورند و به اشتباه آن را ترک می پندارند. البته نوازندگان حرفه ای سه تار به راحتی متوجه این تفاوت می شوند. اما هنرجویان مبتدی به علت عدم تجربه کافی، گمان میبرند که یا فروشنده، سازی خراب به او فروخته، و یا اینکه ساز به گونه ای آسیب دیده. با توضیحاتی که در بالا ذکر شد، احتمالا متوجه شباهت ترک و رگه شده اید. اما تفاوت های وجود ترک و رگه در ساختمان و بدنه اصلی سه تار چیست؟ در زیر با قیاسی بین این دو، به این سوال پاسخ می دهیم. هر چند که این قیاسی مع الفارق است، چرا که به جز ظاهر، هیچ نقطه اشتراکی با هم ندارند.

۱ . رگه ها جزء لاینفکی از ساختار چوب می باشند و تقریبا هر چوبی دارای رگه است. با توجه به فشردگی بافت و عوامل دیگر، این رگه ها میتوانند بسیار ریز، و یا درشت و واضح باشند. اما ترک نوعی شکستگی در ساختار چوب است که ربطی به بافت ندارد و در اصل یک ناهنجاری در بافت چوب محسوب می شود.

آموزش سه تار در وب سایت نت به نت

۲ . ترک چوب بدون تردید یک نقص مهم در ساز به شمار می رود و صد در صد اثر نامطلوبی را روی صدای برخواسته از ساز می گذارد. اما رگه چوب نه تنها نقص نیست، بلکه گاها اساتید سازنده سه تار از این رگه ها برای افزایش زیبایی و کیفیت صدای ساز بهره می برند. وجود رگه های ریز و درشت یکی از مخیرات کاربردی سازگر برای تنظیم صدای ساز، مخصوصا در صفحه سه تار می باشد و جالب تر آنکه سازنده های سه تار دنبال چوبی می گردند که حتما رگه های مناسب با کار آنها را داشته باشد.

سخنی با خریداران ساز سه تار

مدتهاست که هنرجویان وبسایت نت به نت، از فروشگاه این مجموعه آموزشی سه تار خود را تهیه می کنند. در این چند سال، چند نفر از دوستان پیام دادند که چرا نگفتید سه تار شما ترک دارد؟ پس دیدن عکس ساز، متوجه شدیم که هنرجو در تشخیص رگه و ترک دچار اشتباه شده است. لذا بر آن شدیم تا این مقاله را برای اطلاع بیشتر شما عزیزان، به رشته تحریر در آوریم. هنرجویان عزیز توجه داشته باشید که یک سازنده حرفه ای، به راحتی می تواند رگه های ساختمان ساز را با رنگ و مواد روغنی کاور کند و به اصطلاح آن را بپوشاند تا از نظر مخفی شود. چرا اینکار را نمی کند؟ چون به کار گرفتن رگه به دلایل ذکر شده، می تواند نشان از هنرمندی آن سازگر و اعتبار او باشد. البته گاه مشاهده شده که برخی از سودجویان، سازی که دچار ترک شده را با همین شیوه ها روتوش کرده و ترک را به قولی از پیکر ساز محو می کنند. به هر حال ما باز هم توصیه می کنیم که هنرجویان مبتدی بدون کمک و مشورت استاد خود اقدام به خرید ساز نکنند تا خدایی نکرده در دام این سودجویان گرفتار نشوند. در مورد سه تارهای فروشگاه نت به نت، با توجه به آنکه تمامی این سازها به دقت بررسی و از نظر کیفی سنجیده می شوند، اینگونه سازها در لیست محصولات این فروشگاه جایی ندارند. موفق و شادکام باشید.

نویسنده: محمد حنطه ای