زندگی نامه نورعلی برومند

در تاریخ معاصر موسیقی ایران، دو تن نقش کلیدی و بسیار حساسی را در انتقال اصولی و صحیح شیوه های موسیقی سنتی ایران به نسلهای بعدی داشته اند؛ استاد نورعلی خان برومند و ابوالحسن صبا. نورعلی خان برومند موسیقی دان تحصیل کرده و آکادمیک کشورمان، نوازنده سازهای تار، سه تار، تنبک و سنتور، ردیف دان و آوازشناس بزرگ در سال ۱۲۸۵ در شهر تهران دیده به جهان گشود. علم او در مورد موسیقی، فعالیت های اثر گذار در این عرصه و پرورش شاگردان بزرگی که هر کدام از چهره های شاخص این آب و خاک هستند، او را به یکی از افراد ماندگار و ستون های موسیقی در ایران بدل نموده است. از همان عنفوان کودکی شرایط برای رشد و درخشش او در آسمان موسیقی فراهم بود. چرا که هم خود استعداد ویژه ای در فراگیری و شناخت ماهیت موسیقی داشت، هم بستر مناسب در محیط خانواده از همان ابتدا برای او فراهم بوده است. نورعلی در هفت سالگی علاقه خود به موسیقی را با گرفتن ضرب آنهم بدون آموزش بروز داد. پدرش میرزا عبدالوهاب خان برومند جواهری از جواهر شناسان بزرگ اصفهان بود. علاقه او به موسیقی و گل و گیاه، نشانگر طبع لطیف او بود، به طوری که سرای سرسبز منزل ایشان محل رفت و آمد بزرگان موسیقی آن دوران شده بود. آری، نورعلی خان این توفیق را داشت که از همان کودکی با بزرگانی همچون درویش خان، سماع حضور، حسین خان اسماعیل زاده و تعداد دیگری از چهره های برجسته نشست و برخاست داشته باشد. به همین واسطه اولین آموزه های رسمی خود را در سن ۱۳ سالگی نزد درویش خان بزرگ آغاز نمود و توانست با پشتکار خود ردیف مقدماتی درویش خان را طی ۳ سال فرا بگیرد. شروع رفاقت او و ابوالحسن صبا از همین دوران آموزش سه تار نزد درویش خان بود. هر دو در امر یادگیری بسیار مستعد و تلاشگر بودند و توانستند توجه درویش خان را به خود جلب کنند. به طوری که درویش بر آنها لقب "دو تا کوچولو" نهاد. از آنجا که نورعلی در خانواده ای متمول رشد یافته بود، خیلی زود و در حالی که تنها ۱۸ سال سن داشت توسط پدرش برای ادامه تحصیلات مدرسه ای به برلین، پایتخت آلمان فرستاده شد. برای این دوری از وطن، سه تار مورد علاقه خود، که نام روشنک بر آن گذاشته بود را به همراه خود به آلمان برد و در آنجا در منزل یکی از آشناهای پدرش سکنی گزید. با اینکه هدف از این سفر، تحصلات مدرسه ای بود، اما نورعلی با رفتن به کنسرت های موسیقی، از فرصت آشنا شدن با موسیقی غربی به نحو احسن استفاده نمود. این اقدام، دریچه ای جدید را نسبت به گستره جهانی موسیقی پیش چشم او گشود. وی در ۴ سالی که در آلمان اقامت داشت نواختن پیانو را هم فرا گرفت.

آموزش سه تار با تدریس استاد علی اقبال

با پایان یافتن دوره متوسطه، پس از ۴ سال به ایران بازگشت. موسیقی دیگر در رگهای او جاری بود. از این رو بلافاصله پس از بازگشت به ادامه روند تحصیل موسیقی و آشنایی با زیر و بم آن پرداخت. او یادگیری ردیف و همینطور علم نت نویسی را نزد استاد موسی معروفی ادامه داد. دیری نپایید که مجددا برای تحصیل به آلمان رفت، این بار به عنوان دانشجوی رشته پزشکی. متاسفانه در اواخر دوران تحصیل در این رشته، به یک عارضه چشمی مبتلا شد. حتی برای درمان به مدت یکسال به سوئیس رفت. اما درمانها افاقه نکرد از بخت بد تا پایان عمر نابینا شد. او در سی سالگی به ایران بازگشت. با اینکه مشکل بینایی محدودیت های شدیدی را بر او غالب کرده بود؛ اما باز هم دست از تلاش در موضوع مورد علاقه خود، یعنی موسیقی بر نداشت. وی تا سال۱۳۳۰ عمده فعالیت خود را بر روی ارتقای دانش خود و مطالعه و پژوهش در حیطه موسیقی گذراند. در این بین با توجه به سالهای اقامتش در آلمان و تسلط به این زبان، به صورت پاره وقت در مدارس و دانشکده ها به تدریس زبان آلمانی می پرداخت. نورعلی خان یک بار دیگر نیز به سفری خارجی رفت. این بار نه برای تحصیل، بلکه به دعوت برونو نتل، موسیقی شناس بین المللی، رهسپار ایالت ایلینوی آمریکا شد. در آنجا طی یک ماه در محافل تخصصی و عمومی، به شناساندن دستگاه های موسیقی ایرانی اهتمام ورزید. همچنین قسمتهایی از ردیف موسیقی ایرانی را در دانشگاه آنجا ضبط نمود که این آثار هنوز هم در بایگانی آرشیو دانشگاه این ایالت نگهداری می شود. نسخه ای از ضبط های برومند در همین اواخر یعنی به سال ۱۳۹۵ (چهل سال پس از درگذشت نورعلی خان) طی تشریفاتی توسط برونو نتل به ایران فرستاده شد. جالب است بدانید به گفته لوید میلر موسیقی دان و نوازنده شهیر آمریکایی که مطالعات زیادی در باب موسیقی ایرانی داشته است؛ در ایالت یوتا محلی وجود دارد که بسیاری از دستاوردهای غنی فرهنگی- هنری تمدن بشر را در اعماق زمین به صورت کنترل شده دفن کرده اند تا در صورت بروز اتفاقات و فجایع عظیم، این آثار باز هم در دسترس افرادی که نسل های بعدی زمین را تشکیل می دهند قرار گیرد. اجرای ردیف های برومند نیز در لیست این آثار موجود است. نورعلی برومند تدریس موسیقی به صورت آکادمیک را در سال ۱۳۴۴ همزمان با تاسیس دانشکده هنرهای زیبا و به دعوت مهدی برکشلی آغاز نمود. وی در این دانشکده به عنوان مدرس و استاد ردیف موسیقی، هفته ای دو جلسه مبانی ردیف را به شاگردان آموزش میداد. این کار تا سال ۱۳۵۵ و بازنشستگی ایشان ادامه یافت. یکی دو سال پس از بازنشستگی از دانشگاه تهران، مرکز حفظ و اشاعه موسیقی تاسیس شد و یک بار دیگر به امر تدریس در این مرکز مشغول گردید. از دل کلاسهای درسی او یک قطعه صوتی به جا مانده که برومند در حال آموزش دستگاه ماهور به نورالدین سروستانی می باشد. بزرگی نام نورعلی خان در موسیقی این آب و خاک را می توان از بزرگی نام و آوازه شاگردانی که در مکتب خود پرورش داده است، به وضوح نظاره کرد. اساتیدی همچون محمد رضا شجریان، پرویز مشکاتیان، حسین علیزاده، محمد رضا لطفی، ناصر فرهنگ فر، شهرام ناظری، جلال ذوالفنون و... هر کدام بخشی از زندگی موسیقیایی خود را با شاگردی نزد نورعلی برومند گذرانده اند. آثاری که از ایشان به جا مانده شامل ضبط ردیف میرزا عبدالله به روایت اسماعیل قهرمانی، ضبط ردیف آوازی بر اساس روایت سید حسین طاهر زاده، و کتابی تحت عنوان ردیف سازی موسیقی ایرانی به روایت ایشان است که توسط ژان دورین، موسیقی دان و خاورشناس فرانسوی نت نویسی شد که بعد ها در سال ۱۳۷۰ توسط پیروز سیار به فارسی ترجمه گردید و توسط انتشارات سروش در اختیار هنر دوستان قرار گرفت. در مورد سبک نوازندگی نورعلی خان هم باید گفت که سه تار نوازی ایشان متاثر از سبک درویش خان و سنتور نوازی او نیز بر اساس سبک قدیمی سنتور نوازی و برگرفته از مکتب حبیب سماعی بوده است. نورعلی خان برومند سرانجام بعد از یک عمر خدمت رسانی به موسیقی ایرانی در سال ۱۳۵۵ و در ۷۰ سالگی رخت از این نیای فانی بربست و به دیار باقی شتافت. پیکر ایشان در قبرستان ظهیر الدوله و در منزل ابدی خویش آرام گرفت. روحش شاد.

آموزش سنتور در وب سایت نت به نت

نویسنده: محمد حنطه ای