اندر احوالات سه تار

در این مقاله قصد داریم شما را به گشت و گذاری نوشتاری ببریم و از تیپ و شخصیت ساز سه تار بگوییم. اگر در اینترنت در مورد این ساز سرچ کنید، تعداد بیشماری مقاله خواهید یافت که هر یک به طریقی به شناساندن این ساز محبوب می پردازند. حتی در وبسایت نت به نت نیز انبوهی از این مقاله ها را مشاهده خواهید کرد. قلم به کار رفته در مقالات سه تار، بیشتر جنبه واقع گرایانه دارد و قالب کلمات در باره توصیفاتی از این ساز و تاریخچه آن می باشد. ما در این مقاله قصد داریم کمی خودمانی تر به تعریف این ساز بپردازیم و مختصری تعامل این ساز با احساسات نوازنده را بررسی کنیم. با ما همراه باشید.

سه تار، محبوبه ای روح افزا

ساز سه تار که خاستگاه آن اصالتا برای ایران زمین می باشد، در طول دوران های مختلف رو به تکامل رفته و خود را با طبع احساسی نوازندگان وفق داده. مثلا در ابتدا سه تار، سه عدد تار داشته اما اکنون چهار تار دارد. از میان سازهای سنتی ایران، سه تار از همه فراگیری بیشتری داشته. این محبوبیت دلایل بسیاری دارد که ما به چند نمونه از مهمترین آنها اشاره می کنیم.

سازگاری با سلائق مختلف: ساز سه تار از آن دسته سازهایی نیست که فقط با طبع عده ای خاص سازگاری داشته باشد. عمومیت آن برای اکثریت مردم همچون گیتار می باشد. همانطور که میدانید تعداد سازهای اختراع شده توسط بشر بسیار زیادند. ولی اکثر آنها حالتی تخصصی دارند. به معنای دیگر طبع و سلیقه افراد معدودی با آنها سازگار است. البته این مطلب در مورد نوازندگی است. و گرنه همه سازها به مخاطب حس زیبایی را القا می کنند. مثلا ساز دلنشین آکاردئون را در نظر بگیرید. شنیدن آن برای همه لذت بخش است. اما اقبال عموم برای یادگیری این ساز به مراتب کمتر از سازهای عمومی مثل سه تار می باشد.

دسترسی آسان: شما فرض کنید میخواهید یادگیری یک ساز را استارت بزنید. برای برداشتن اولین قدم، میبایست ساز دلخواهتان را تهیه کنید. از تصمیم گیری تا خرید ساز، یک بازه زمانی را در بر می گیرد. برای تهیه بعضی از سازهای تخصصی مورد نظر، می بایست چند ماه زمان اختصاص دهید. ولی این بازه زمانی در سه تار بسیار کوتاه است. به عبارتی سه تار ساز پنهانی نیست که خریدش به هزاران عامل بستگی داشته باشد. همه جا هست. فقط کافی است با آگاهی یا استفاده از تجربه یک فرد آگاه اقدام به تهیه ساز کنید. خیلی زود شما یک سه تار خوب خواهید داشت.

خرید سه تار از فروشگاه نت به نت

رنج قیمتی مناسب: تقریبا از میان تمام سازهای زهی، سه تار از همه ارزان تر است. در این برهه زمانی شاید بشود با یک میلیون تومان، یک سه تار خوب و استاندارد خرید (البته ذکر این نکته ضروریست که سه تار هم همانند دیگر سازها در قیمتهای مختلف وجود دارد. حتی گاه قیمت این ساز به هشت ملیون تومان هم می رسد. آنچه در اینجا گفته شد یک شاخص برای تعیین حداقل استاندارد برای این ساز است). اگر با ساز تار بخواهیم قیاس کنیم، این مبلغ به پنج میلیون تومان می رسد. خب طبیعی است که قدرت خرید اکثریت جامعه، رغبت بیشتری را به خرید سه تار نشان دهد.

سهولت در یادگیری: شاید افراد مطلع از این تیتر ایراد بگیرند و بگویند یادگیری هیچ سازی آسان نیست. بلی، کاملا درست است. واقعا یادگیری هیچ سازی آسان نیست. و همینطور پهنه یادگیری هر ساز بی انتهاست. تقریبا تمام بزرگان موسیقی حتی در سطوح جهانی اذعان دارند که هنوز هنرجو هستند. منظور ما در اینجا، رسیدن به حد متوسطی از نوازندگی است. به عنوان مثال یک فرد عادی باید حداقل دو الی سه سال زمان بگذارد تا بتواند اولین قطعه را با ساز ویولن بنوازد. ولی این مدت در ساز سه تار می تواند دو الی سه ماه باشد.

شخصیت عرفانی: ساز سه تار یک ساز به شدت سبک و ظریف می باشد. وقتی آن را به دست می گیرید گویی موجود زنده ای از جنس لطافت را در بر گرفته اید. از دیر باز تا کنون، سه تار را یار و مونس تنهایی می دانند. و حتی به آن لقب ساز خلوت گزینی داده اند. نغمه های لطیفی که از دل ساز بر می آید، حالتی عرفانی و جانبخش را به آدمی می دهد. البته منظور ما این نیست که سازهای دیگر از این ویژگی بی بهره اند. ساز سه تار به گونه ای دیگر تنهایی آدمی را پر می کند. به خاطر طنین ظریفی که دارد، حتی در نیمه های شب و سکوت محض خانه میتوان به گوشه ای نشست و با ساز خود خلوت کرد.

آموزش سه تار از مبتدی تا پیشرفته

مختصر اطلاعات عمومی پیرامون سه تار

ساختار سه تار: بدنه اصلی یک سه تار از چوب تشکیل می شود. این بدنه شامل کاسه، صفحه و دسته ساز می باشد. اجزای جانبی بعد از تشکیل بدنه بر روی آن سوار می شود. که عبارتند از: پرده ها، سیمها، خرک، شیطانک، سیم گیر، گوشی ها.

نواختن سه تار: برای یادگیری نواختن سه تار حتما میبایست تحت آموزش یک مدرس قرار گرفت. این ساز هم مثل همه سازها نیازمند یادگیری مراحل مقدماتی تا پیشرفته می باشد و خیلی کم پیش می آید کسی به طور خود آموز به مرحله خاصی از سطح نوازندگی برسد. صدای سه تار با زدن زخمه یا مضراب روی سیمها شکل می گیرد. و مانند همه سازهای زهی، ارتعاشات سیمها در کاسه ساز تقویت می گردد و با وضوح بالا به گوش نوازنده و یا مخاطب میرسد.

ساخت سه تار: ساز سه تار توسط یک سازگر حرفه ای ساخته می شود. ساختن یک ساز کار هر کسی نیست. سازگر تمام سرمایه عمر خود را روی این هنر گذاشته و به قول معروف مویی در این راه سپید کرده. سازگر متریال و چوبهای مخصوص ساخت سه تار را با دقت در انبارهای چوب شناسایی و گلچین می نماید. بعد در کارگاه خود به تراش و برش و سابدهی و مونتاژ و ریگلاژ آن می پردازد. معمولا برای کاسه و صفحه از چوب کهنه درختان توت، و برای دسته آن از چوب گردو استفاده می کنند.

سه تار های مشقی: برخی از کارگاه های ساخت سه تار، به صورت خط تولیدی اقدام به تولید این ساز می کنند. عموما سه تارهای تولیدی در این کارگاه ها بی کیفیت و غیر استاندارد می باشد. دلیل آن هم مسئله تجاریست. به جای دستان هنرمند یک سازگر حرفه ای، کارگران متعدد هر کدام قطعات مختلف آن را می سازند و در آخر بر هم مونتاژ میکنند. این گونه سازها قیمت ارزانی دارند و نباید این ارزانی به وسوسه ای برای خرید آن بیانجامد.

در این مقاله سعی نمودیم به دور از لغات تخصصی این ساز را برای علاقه مندان به آن تعریف کنیم. امید است که خواندن آن برای شما مفید واقع گردد.

نویسنده: محمد حنطه ای