زندگینامه استاد فرامرز پایور

استاد فرامرز پایور سنتور نواز برجسته، آهنگساز، ردیف دان و محقق پرکار کشورمان بود که از یک نسل هنرمند و به تاریخ ۲۱ بهمن ماه ۱۳۱۱ در تهران دیده به جهان گشود. پدر و پدربزرگ وی نقاش بودند، اما او پس از پایان تحصیلات ابتدایی و متوسطه، موسیقی را به عنوان هنر خود برگزید. در ۱۷ سالگی به نزد استاد ابوالحسن صبا رفت و شش در سال در محضر ایشان به یادگیری سنتور و ردیف موسیقی پرداخت. ابوالحسن صبا که خود پلی بود میان نسل طلایی گذشته سنتور ایران و نسل معاصر، سعی بر آن داشت تا تمام تکنیک های به جا مانده از خاندان سماعی را با الگوهای جدیدی که از علی اکبرخان شیدا فراگرفته بود و از نظر موسیقی شناسی دارای چارچوب و نزدیک به دستگاه‌های موسیقی ایران بود را به شاگردان خود از جمله فرامرز پایور آموزش دهد. بنابراین فرامرز پایور را می توان میراث دار سبک مدرن سنتور نوازی دانست که از منسوخ شدن سنتور به عنوان سازی در حیطه دستگاهی موسیقی ایران جلوگیری نمود. پایور پس از درگذشت استاد صبا نزد اساتیدی چون نورعلی خان برومند و عبدالله دوامی به یادگیری ردیف های درویش خان و میرزا عبدالله پرداخت. استاد فرامرز پایور از سال ۱۳۳۳ فعالیت حرفه ای خود را در وزارت فرهنگ و هنر وقت آغاز کرد و از سال ۱۳۳۷ رسماً تدریس سنتور در هنرستان عالی موسیقی ملی را آغاز کرد. ایشان مبانی هارمونی و کمپوزیسیون که کمتر برای اهالی موسیقی شناخته شده بود را نزد استاد بزرگ آن زمان به نام امانوئل ملیک اصلانیان فرا گرفت. او که تحصیلات خود را سالها پیش و به عشق موسیقی رها کرده بود، در سال ۱۳۴۱ از طرف وزارت فرهنگ و هنر برای ادامه تحصیل به انگلستان فرستاده شد و در محافل دانشگاهی و هنری، سعی زیادی در شناساندن موسیقی ایران و به ویژه ساز سنتور به جهانیان نمود. برنامه های او در محافل مختلف دانشگاهی انگلستان مورد استقبال قرار گرفت به طوری که هنوز از اجراهای ایشان آثاری در آرشیو رادیویی انگلیس موجود می باشد. کنفرانس هایی که برای شناساندن موسیقی ایرانی در دانشگاه لندن و همچنین دانشگاه کمبریج اجرا کرد، مورد استقبال و تشویق بسیاری قرار گرفت که نشان ها و جوایز مختلفی را نیز در این راستا توانست کسب کند. وی پس از پایان تحصیلات و آشنایی با موسیقی ملل و همچنین شناساندن موسیقی ایرانی در سطوح بین المللی، به ایران بازگشت و چندین سال پیاپی به اجرای آثار متعددی از موسیقی ایرانی و همچنین ساخته های خودش در جشن هنر شیراز پرداخت. محمدرضا شجریان خواننده پرآوازه کشورمان نیز در سال ۱۳۵۰ و آشنایی با ایشان مدتی را در کسوت شاگردی به یادگیری ساز سنتور و ردیف های آوازی موسیقی ایران پرداخت. استاد فرامرز پایور را می توان از نخستین کسانی برشمرد که آهنگسازی را با ساز سنتور به موسیقی سنتی ایران افزود. قبل از ایشان سنتور بیشتر در نقش یک ساز بداهه نوازی همچون آکاردئون دیده و استفاده می شد. ولی ایشان با ذوق بی بدیل و دانش بالای خود توانست نخستین کسی باشد که بر اساس معیارهای سنتور، به آهنگسازی مستقل بپردازد. ایشان همچنین کتابی با ارزش که در آن با توجه به آموخته هایش نزد اساتیدی چون دوامی، صبا و برومند و همچنین با بهره گیری از توانایی بالای خود تحت عنوان ردیف فرامرز پایور برای سنتور را به رشته تالیف در آورد. همچنین نت نویسی قریب به ۲۰۰ تصنیف موسیقی ایرانی را به روایت استاد خود عبدالله خان دوامی در قالب کتابی گردآوری نمود.

آموزش سنتور در وب سایت نت به نت

گروه اساتید نام گروهی است که ایشان به همراه چهره های مطرح موسیقی همچون جلیل شهناز، علی اصغر بهاری، محمد اسماعیلی و محمد موسوی تشکیل داد و آهنگسازی و سرپرستی و نوازندگی سنتور این گروه را خود بر عهده گرفت. از ویژگی های مهم شخصیتی ایشان می توان به صبر و شکیبایی و شفقت و مهربانی با اعضای گروه تحت سرپرستی خود و همچنین نظم و دیسیپلین کاری به اشاره کرد. مهارت نوازندگی وی نیز بسیار بالا بوده و به ندرت دیده می شد که حتی در سرعت های بالا، نتی را به اشتباه بزند. دقت و تمرکز بالای او در نوازندگی، زبانزد اهالی موسیقی بوده. تکنیک های ناب استاد مثل کم و زیاد کردن و یا خفه کردن به موقع و اصولی صدای سنتور بی نظیر است. حتی در بداهه نوازی نیز از هنر خارق العاده خود بهره می برده. به طوری که همه آثار بداهه نوازی ایشان جزء میراث فاخر موسیقی سنتی ایران به جا مانده است. وی با خواننده های زیادی همکاری داشته از جمله محمدرضا شجریان، محمود خوانساری، عبدالوهاب شهیدی، سیما بینا، مرضیه، شهرام ناظری و بسیاری از خوانندگان دیگر. آثار بسیاری نیز از این نوازنده خوش خلق و متبحر موجود است. بیش از ۱۵۰۰ ساعت اجرا های فردی و گروهی داخلی و خارجی و آهنگسازی های بسیاری که از او در گنجینه موسیقی ایرانی به یادگار مانده. او شاگردان بسیاری نیز در طول ۴ دهه فعالیت تربیت نمود. همچنین قطعات فاخر از یاد رفته زیادی را بازنویسی کرد. از آلبوم های ایشان می توان به عود من خداحافظ، نگاه گرم تو، خلوت گزیده، راز دل، انتظار دل، یوسف گم گشته، دل شیدا، کنسرت اساتید موسیقی ایران، لیلی و مجنون و آثار بسیار دیگری اشاره نمود که در کنار تألیف های ایشان، او را به یکی از تاثیرگذارترین و پرکارترین چهره های ماندگار موسیقی ایران زمین بدل نموده.

استاد فرامرز پایور در سال ۱۳۷۸ و در سن ۷۷ سالگی دچار سکته مغزی شد و حدود یک سال بعد در تاریخ ۱۷ آذر ۱۳۸۸ در بیمارستان شهید باهنر تهران دیده از جهان فرو بست.

نویسنده: محمد حنطه ای