زندگینامه استاد مرتضی خان نی داوود

زندگینامه استاد مرتضی خان نی داوود

مرتضی نی داوود موزیسین بزرگ، نوازنده تار، خالق آهنگ جاودان مرغ سحر، در سال ۱۲۷۹ در خانواده ای کلیمی و موسیقی دوست، در شهر اصفهان دیده به جهان گشود. تبحر او در آهنگسازی او را به یکی از ماندگارترین چهره های این عرصه بدل نموده. او به همراه خانواده در سن ۳ سالگی به تهران رفته و در پایتخت اسکان گزید. پدرش بالا خان که خود اهل موسیقی بود و تنبک می نواخت، بعد از دیدن علاقه مرتضی به موسیقی و ساز تار، ابتدا او را به نزد رمضان ذوالفقاری از شاگردان آقا حسینقلی فرستاد و پس از یادگیری مقدماتی این ساز، امکان شاگردی نزد استاد آقا حسینقلی برایش مهیا شد. او در حدود ۳۰ ماه از آموزه های این موسیقیدان بزرگ در یادگیری ردیف ها بهره برد. سپس به مکتب درویش خان پیوست و شکوفایی خود را از این زمان آغاز نمود. (درویش خان از شاگردان مطرح آقا حسینقلی خان بود که نقش پررنگی در اعتلای موسیقی ایرانی داشت به طوری که می گویند انقلاب در موسیقی ایران به نام ایشان ثبت شده. ارادت ویژه نی داوود به درویش خان به حدی بود که حتی نام نی داوود را از این استاد بزرگ به یادگار گرفته. همانطور که می دانید، نی داوود یکی از گوشه های دستگاه همایون می باشد. مرتضی نی داوود بارها اذعان کرده که درویش خان او را همچون فرزند خود دوست می داشت. خالی از لطف نیست اگر بگوییم درویش خان بود که تعداد سیم های تار را از ۵ به ۶ سیم اضافه نمود.)

 مرتضی نی داوود که کاملا تحت تاثیر مکتب درویش خان بود، تمام کلاس های ایشان را با موفقیت گذراند و در سه سالی که در خدمت ایشان بود، موفق به کسب ۳ تبرزین(نوعی نشان درویشی) مس و نقره و طلا گردید.

 پس از آن بود که نی داوود در ۲۰ سالگی و در منزل شخصی خود اقدام به دایر نمودن کلاس های آموزشی نمود و تعلیم هنرجویان را آغاز کرد. استعداد شگرف او در زمینه کشف استعدادهای بالقوه، باعث پیدایش بزرگانی شد که همواره شکوفایی خود را تا حد زیادی مدیون این استاد بزرگ می دانستند. کسانی همچون غلامحسین بنان و قمرالملوک وزیری، تنها نمونه هایی هستند از این مدعا.

آموزش سه تار در وب سایت نت به نت

 نی داوود در سنین جوانی خود به حدی در اوج و تعالی قرار داشت که حتی اساتید بزرگ سالخورده آن زمان هم با اشتیاق به همراه وی هم نوازی می کردند و حتی در جوار وی  کنسرت می دادند.

ایشان در این سال ها اقدام به برگزاری کنسرت های زیادی در شهرهای مختلف نمود که باعث شهرت روز افزون وی گردید. در بیشتر این کنسرت ها نی داوود از شاگرد با استعداد خود قمرالملوک وزیری استفاده می کرد.

ایشان درباره همکاری خود با قمرالملوک وزیری چنین گفته است: «من مدرسه موسیقی داشتم که با اجازه اداره معارف که دکتر حکمت وزیر وقت بود به من داد. قمر شاگرد این مدرسه بود. قمر الملوک وزیری از قزوین آمد به تهران. صدای خیلی خوبی داشت. صدایش عالی بود. در اول حتی یک گوشه از ردیف هم بلد نبود و بنده یادشان دادم. استعداد خیلی عالی داشت، خیلی عالی. صدا دو قسمت دارد، یا قدرت دارد (ولی) ظرافت ندارد. (یا) امکان دارد ظرافت داشته باشد (ولی) قدرت نداشته باشد. این دو تا خیلی کم اتفاق می افتد که هر دو در یک نفر جمع باشد، یعنی قدرت و ظرافت. قمر هر دو اینها را داشت و صدایش کم نظیر بود.» (نقل به مضمون)

 در سال ۱۳۳۰ مرتضی نی داوود یک مدرسه موسیقی را تاسیس نمود و آن را به یاد استاد بزرگ خود، مدرسه درویش خان نام نهاد. در این مدرسه ساز های تار، سه تار، ویولن و همچنین آواز تدریس می شد. این مدرسه به همت و اراده ایشان تا سال ها دایر بود و شاگردان بسیاری از جمله حسن عذاری، ارسلان درگاهی، حسین سنجری، قمرالملوک وزیری و ملوک ضرابی کاشانی در آنجا پرورش و یا ارتقاء یافتند. متد آموزشی استاد نی داوود در این مدرسه دقیقاً منطبق بر همان متدی بود که از اساتید خود میرزا حسینقلی و درویش خان آموخته بود.

آموزش تار در وب سایت نت به نت

 پس از مرگ ناگهانی درویش خان در سال ۱۳۰۱ به علت تصادف، نی داوود به همراه عارف قزوینی با یاد این استاد بزرگ اقدام به برگزاری کنسرتی در تهران و در قالب مجلس یاد بود چهلمین روز درگذشت ایشان نمود. وی در این کنسرت رضا محجوبی را به عنوان پیانیست، و برای آواز هم دوامی و طاهرزاده را اختیار کرده بود. تمام عواید حاصل از این اجرای باشکوه صرف پرداخت بدهی های درویش خان گردید.

 در اوایل صده ۱۴ شمسی، پس از رواج صفحه گرامافون، بسیاری از آثار ایشان بر روی این صفحه ها به یادگار مانده که بیشتر آنها جزء ماندگارترین آثار تاریخ موسیقی ایران به شمار می روند که اکثراً با صدای قمرالملوک وزیری همراه بوده است. حتی تصنیف مرغ سحر نیز برای اولین بار با صدای این خواننده اجرا شد. و پس از آن بود که اجرای این تصنیف همه گیر شد و هنرمندان بی شماری به اجرای آن پرداختند.  همکاری نزدیک این دو چنان بود که نی داوود آخرین کنسرت خود را در سال ۱۳۳۸ به یاد قمرالملوک وزیری برگزار نمود.

 مرتضی نی داوود از سال ۱۳۱۹ همزمان با افتتاح رادیو، به همراه تنی چند از بزرگان موسیقی همچون علی اکبر شهنازی، رضا محجوبی، حبیب سماعی، ابوالحسن صبا و موسی معروفی شروع به همکاری نمود. او که زیاد از نحوه مدیریت و تشکیلات اداری رادیو رضایت نداشت، پس از مدتی با این نهاد قطع ارتباط کرد و فعالیت های خود را منحط به همان مدرسه موسیقی خود نمود.

آموزش تئوری موسیقی در وب سایت نت به نت

 یکی از بزرگ ترین خدمات این استاد برجسته و منیع الطبع موسیقی این آب و خاک، گردآوری، اجرا و ضبط نزدیک به ۳۰۰ ردیف موسیقی ایران می باشد. ردیف هایی حاصل از یک عمر فعالیت خود ایشان و همچنین گوشه هایی از موسیقی اصیل ایرانی که در طی سال ها رو به فراموشی رفته بود. وی در مورد این مجاهدت خود چنین گفته است: «برای وطنم این کار را کرده ام. دلم به همین خوش است. دیگر موسیقی ما نمی تواند پایمال بدخواهان شود.»

 مرتضی نی داوود در سال ۱۳۵۵ به اتفاق فرزندانش به سن فرانسیسکو آمریکا مهاجرت نمود و سال های پایانی عمر خویش را در آنجا سپری کرد. ایشان به تاریخ ۲ مرداد ۱۳۶۹ و در سن ۹۰ سالگی در کشور آمریکا دیده از جهان فرو بست. روحش شاد و خاطرش گرامی.

از آثار معروف ایشان می توان از تصانیف مرغ سحر، شاه من ماه من، آتش دل و همچنین پیش  درآمد اصفهان (تنظیم مرتضی حنانه) و اجرای ردیف ها و گوشه های مذکور نام برد.

تهیه شده در وب سایت آموزش موسیقی نت به نت