زندگینامه استاد کلنل علینقی وزیری
زمان ثبت:1398/07/13
زندگینامه استاد کلنل علینقی وزیری
مقدمه
موسیقی سنتی ایران در طول تاریخ، بارها دچار بحران مهجوریت گشته و هر بار، فرشته نجاتی شانه های خسته آن را گرفته و دوباره به قرب و مقام می رسانده. یکی از بزرگترین ناجی های این موسیقی کسی نیست جز استاد علینقی وزیری؛ طلایه دار مکتب نوین موسیقی ایرانی و موسس مدرسه عالی موسیقی.
آموزش تنبک در وب سایت نت به نت
از آغاز تا پایان نوجوانی
علینقی وزیری مشهور به کلنل وزیری به تاریخ ۹ مهر ۱۲۶۵ هجری شمسی در تهران متولد شد. پدرش موسی خان از نظامیان قزاق بود و به موسی خان میرپنج شناخته می شد. مادرش بی بی خانم استرآبادی زنی فرهیخته و صاحب ذوق بود که اولین دبستان دخترانه را در تهران تاسیس نمود. وزیری در خانواده ای پرجمعیت کودکی خود را می گذراند و چهار برادر و سه خواهر داشت. در همان کودکی علاقه اش به موسیقی توسط مادرش در وی شکل گرفت. بی بی خانم ساز ضربی تنبک می نواخت، همچنین دایی اش که او را با ساز تار آشنا کرد.
ورود به ارتش
طبق رسوم گذشته، فرزندان ذکور پیشه پدر را در پیش می گرفتند. وزیری نیز از این قاعده مستثنی نبود و در حالی که فقط چهارده سال داشت به همراه پدرش که رئیس قشون استرآباد شده بود به این شهر رفت. بنیه قوی و جذبه وی باعث شد که زودتر از سن قانونی و در همان ۱۴ سالگی رسماً وارد ارتش گردد و یک سال بعد و در راستای هدف رسیدن به درجه افسری، به کمک پدر به عضویت مدرسه نظام درآمد. در همین دوران بود که شروع به یادگیری ساز تار نزد دایی خود پرداخت. او تا ۲۰ سالگی در ارتش ماند و پس از شنیدن خبر به توپ بسته شدن مجلس، به صورت موقت از ارتش کناره گیری کرد و به اصفهان رفت و تمرکز خود را بر روی موسیقی نهاد. وی در مدت زمانی که در ارتش بود به شیپور زدن علاقه پیدا کرد و در پایان شیپور زن قابلی شد و تمام فرمانهای شیپور نظامی را می دانست. او در این سالها علاقه خود به موسیقی را نیز گسترش داد از خانواده مادری خود در آموختن تئوری موسیقی و سازها بهره وافی را برده و هر سازی را امتحان می کرد. نقل است که اتاقش همچون موزه ای از انواع سازها شده بود. و البته علاقه ویژه او ساز ویولن بود.
آموزش سنتور با تدریس استاد مصطفی رسولیان
آشنایی با موسیقی ملل
وزیری پس از بازگشت به تهران برای یادگیری زیر و بم موسیقی نزد افراد زیادی به تعلیم پرداخت. نت نویسی موسیقی که در آن زمان هیچ جایگاهی در میان موسیقیدانان وقت نداشت را نزد یاور آقا خان آموزش دید. وی به نت نویسی وطنی اکتفا نکرده و نزد حسین هنگ آفرین به یادگیری نت نویسی موسیقی غربی پرداخت و همزمان نزد ایشان به تکمیل مهارت خود در ساز ویولن اقدام نمود. علاوه بر آن، سخت کوشی او باعث شد سازهای سنتور و کمانچه و ماندولین را نیز در این برهه به سازهای تحت تسلط خویش بیفزاید. در همین سال با کشیشی فرانسوی که در مدرسه سن لویی تهران تدریس می نمود، آشنا شد و تحت آموزش های او با واژه هایی همچون تئوری موسیقی و هارمونی آشنا گردید و اصرار زیادی در فراگیری آنها داشت. پس از رفتن کشیش از ایران، دست از تلاش نشسته و به سراغ سلیمان خان ارمنی از شاگردان موسیقیدان بزرگ آلفرد اومر رفت و با واژه‌هایی همچون آکورد و مدلاسیون نیز آشنا گشت. سلیمان خان به اصرار وزیری را مجبور به فراگیری ساز پیانو کرد که خود، توفیق اجباری برای علینقی محسوب می شد.
فعالیت های سیاسی در لوای فعالیت های موسیقی
سال ۱2۸۸ بود که با دستور ارتش، مجددا به نیروهای نظامی پیوست. و از آنجا که در خانواده ای مشروطه خواه کودکی خود را گذرانده بود، او را بر آن داشت تا ساز مخالف با فرمانده روس قشون کرج بزند که همین باعث شد که احساس خطر کند و مدتی را مخفیانه به گذران زندگی بپردازد. در این مدت بیکار ننشست و از طریق قرابتی که با پدر و شغل پدر داشت برای آزادی خواهان اسلحه و مهمات فراهم می کرد. ناگفته نماند که به همراه دو دسته‌ی آزادیخواهان و مشروطه خواهان به نبرد با قزاق ها در تهران پرداخت. پس از این دوره (یعنی استبداد صغیر)، ارتش آن زمان به او درجه کلنل اعطا نمود و از آن زمان به کلنل وزیری معروف شد. قصد نداریم بحث را تاریخی کنیم؛ پس خیلی خلاصه بگوییم وقتی که قوام السلطنه که به روی کار آمد، تمام افسران نظامی را خلع درجه نمود و گفت بایستی همه در آزمون ها شرکت کنند تا دوباره به درجه های سابق خود بازگردند. وزیری هم در تمامی امتحانات مردود شد و با ۳ درجه سقوط به سروانی رسید. ولی لقب کلنل برای همیشه بین دوستان و آشنایانش بر وی ماند.
آموزش سه تار در وب سایت نت به نت
این سه سال حساس
وزیری در سال ۱۲۹۰ که دیگر از ارتش دلزده شده بود، از آن بیرون آمد و به مدت سه سال به فعالیت های مورد علاقه خود در زمینه موسیقی و علوم پرداخت. او در سال ۹۲ باز هم به ارتش بازگشت ولی در همین سه سال ره توشه خود را حسابی پربار نمود. شاید شهرت و تبحر وی در زمینه موسیقی مرهون همین سه سالی باشد که در آن چندین کتاب به رشته تألیف و تحریر درآورد و شیوه ای از نت نویسی را برای موسیقی سنتی ابداع نمود که هنوز هم اهالی موسیقی از آن بهره می برند. وی یک سال و نیم وقت فشرده گذاشت تا توانست نزد میرزا عبدالله تمامی ردیف میرزا عبدالله را نت نویسی کند. او نزد آقا حسینقلی نیز رفت و موفق شد ۳ دستگاه از ردیف میرزا حسینقلی را نت نویسی کند. اما به دلیل بی حوصلگی آقا حسینقلی، پس از این سه دستگاه دست از کار با وی کشید. مهمترین دستاورد وزیری در این سه سال نگارش کتابی تحت عنوان دستور تار بود. ایده اولیه نوشتن آن وقتی به ذهن او رسید که به ردیف های میرزا عبدالله و آقا حسینقلی خان مشغول بود. این کتاب در نهایت در سال ۱۳۰۱ پس از آخرین ویرایش و تنظیمات در شهر برلین آلمان رسما منتشر شد.
سفر به اروپا
وزیری که پیشرفت حرفه ای خود را منوط به تحصیل موسیقی روز جهان می دانست، سرانجام به طور کامل از ارتش کناره گیری کرد و در سال ۱۲۹۷ عازم سفر به اروپا گشت. ابتدا به پاریس رفت و سه سال در کلاس های مدرسه عالی موسیقی پاریس به یادگیری هارمونی و کنترپوان پرداخت. در آنجا دوره هایی را نیز برای یادگیری ویولون و آواز و پیانو گذراند. بعد از پاریس نیز به مدت دو سال به آلمان رفت و در مدرسه عالی موسیقی آنجا به تحصیل در زمینه آموزش موسیقی و آهنگسازی پرداخت. کتاب دستور تار هم در همین بازه انتشار یافت.
بازگشت به ایران
علینقی وزیری در سال ۱۳02 به ایران بازگشت و در همین سال اقدام به تاسیس مدرسه عالی موسیقی نمود و خود ایشان در سال های اولیه، تمام مسئولیت آموزشی را در این مدرسه به عهده گرفت و تجارب و توانمندی های خود را به هنرجویان زیادی منتقل کرد. در آن زمان که به هنر بانوان اهمیتی داده نمی شد، وزیری با تاسیس یک آموزشگاه تئاتر موزیکال که نامش را "کلوپ موزیکال" نهاد؛ سخنرانی های زیادی را در راستای موسیقی انجام داد که شرکت در آن برای زنان هم آزاد بود. در این کلوپ، وزیری هفته یک بار هم با هنرجوهای خود به اجرای کنسرت می پرداخت. رضاخان هم که در آن زمان نخست وزیر احمد شاه قاجار بود، پای ثابت کنسرت های ایشان بود. از دیگر اقدامات وی راه اندازی کلاس موسیقی دختران در مدرسه عالی موسیقی بود که در آن زمان امری بدیع و تامل برانگیز بود. وزیری تا پیش از انقلاب فعالیتهای موسیقیایی خود چه در زمینه تدریس و چه در زمینه اجرا را ادامه داد و چندین کتاب و رساله و مقاله نیز منتشر نمود. در این سال ها مناصب حکومتی و غیر حکومتی زیادی را عهده دار شد. آخرین منصب حکومتی وی در سال ۱۳۴۲، ریاست شورای عالی موسیقی رادیو بود. دو سال بعد از آن نیز از کلیه خدمات دانشگاهی خود بازنشست شد.
کلنل وزیری سرانجام در تاریخ ۱۸ شهریور ۱۳۵۸، در منزل خود در ارتفاعات شمال تهران و در سن ۹۲ سالگی چشم از دنیا فرو بست. روحش شاد و یادش گرامی.
آموزش تئوری موسیقی با تدریس استاد مینا صابری
آثار استاد کلنل علینقی وزیری
علینقی وزیری در طول زندگی خود آثار زیادی را به صورت سمعی و نوشتاری و نمایشی برای آیندگان به یادگار گذاشت.
از آثار مکتوب وی میتوان از دستور تار و تعلیمات موسیقی- موسیقی نظری- نظری مفصل به موسیقی غربی و آکورد شناسی- آرمنی موسیقی ربع پرده ای- دستور ویولن برای دوره مقدماتی- دستور ویولن شامل آواز های ایرانی- سرود های مدارس از پند های سعدی- سه پیشاهنگ- خواندنی های کودکان- مرال جنگل- زیباشناسی در هنر و طبیعت و... نام برد.
از آثار صوتی و شنیداری او مارش ظفر- مارش لشکر جنوب- مارش ایران- مارش اصفهان- بند باز- دخترک ژولیده- ژیمناستیک موزیکال- سرود ورزشکاران- سرود ای وطن- سرود پاینده ایران- سرود مهر ایران- سرود خاک ایران- وصال دوست- مشتاق و پریشان- حسن عهد- اهل دل- کنار گلزار- اسرار عشق- موسم گل- صحبت دل- سوز من- خریدار تو- گوشه نشین- شکایت نی- دو عاشق نا امید و غیره به جا مانده.
و چند اثر نمایشی مثل اپرت گلرخ- شوهر بد گمانی اپرت دایی کچل- دختر ناکام- جدایی کودک یتیم- تشک پر قو- خانم خوابند- پانتومیم دزدی بوسه و لاسی ها و ...
تهیه شده در وب سایت آموزش موسیقی نت به نت
